شرکت در پروژه های پیمانکاری در عراق

در چند سال اخیر بخصوص بعد از پایان بحران داعش مسئولان و مردم عراق چه در بخش دولت مرکزی و چه اقلیم کردستان بیش از گذشته به فکر بازسازی افتاده‌اند.

افزایش قیمت نفت، تراز درآمدهای صادراتی این کشور را بیش از گذشته مثبت کرده است و باعث شده است بودجه‌های زیادی روانه این پروژه‌ها در این کشور شوند.

⚡ در عراق کمتر پروژه‌ای را می‌توانید ببینید که بعد از شروع متوقف شده‌اند و این پروژه‌ها با سرعت بالا در حال اجرا هستند. یا کمتر نقطه‌ای در این سرزمین خواهید یافت که در حال بازسازی و اجرای پروژه‌های ساختمانی یا زیربنایی نباشد!

تنوع پروژه های زیر ساختی در عراق:

پروژه‌های مسکونی، کلینیک‌ها، مجتمع‌های ورزشی، سیاحتی، جایگاه‌های سوخت، حمل‌ونقل (پروژه‌های ریلی – دریایی – درون‌شهری – جاده‌ای و حتی هوایی) مجموعه‌ای از پروژه‌هایی هستند که در عراق تعریف می‌شوند.

خیلی از پل‌ها و گذرگاه‌های در دوران داعش نابود یا آسیب کلی دیدند و نیازمند بازسازی یا احداث مجددند.

در بخش آب و فاضلاب در شهرهای بزرگ‌تر این پروژه‌ها در برخی شهرهای بزرگ تکمیل و برای برخی شهرهای کوچک‌تر در حال تعریف‌شدن‌اند.

در بخش تصفیه آب و پساب که زیرمجموعه پروژه‌های آب و فاضلاب است، بخصوص پروژه‌های پس‌آب‌های شهری به‌شدت در حال گسترش اما کار در بخش تصفیه پس‌آب‌های صنعتی هنوز شروع نشده است.

پروژه‌های مسکونی و زیربنایی در عراق از یک نظر به پروژه‌های استثمار یا پروژه‌های سرمایه‌گذاری، پیمانکاری و غیره تعریف می‌شوند.

⚡ از نگاه دیگر پروژه‌ها در عراق به صورت کارفرمای دولتی و بخش خصوصی تقسیم‌بندی می‌شوند. کارفرمای خیلی از پروژه‌های پیمانکاری در عراق استانداری‌ها هستند.

نحوه ورود شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های زیرساختی عراق:

۱- استفاده از پارتنر عراقی:

یکی از روش‌ها مشارکت شرکت ایرانی با شرکت مرتبط عراقی است. در این صورت شرکت عراقی در پروژه‌های پیمانکاری شرکت و اجرا کل یا بخشی از یک پروژه را قرارداد می‌بندد.

نقش شرکت ایرانی به‌عنوان پیمانکار دست‌دوم بوده و اجرای کامل پروژه یا بخشی از آن را به عهده بگیرد. ارتباط شرکت ایرانی با شرکت عراقی به صورت Joint Vanture است؛ اما شرکت عراقی باید در مناقصات شرکت کند.

ضمن اینکه شرکت‌های ایرانی می‌توانند تأمین کالا و خدمات فنی و مهندسی را حتی بهتر از شرکت‌های عراقی اجرایی و به عهده بگیرند.

این روش بسیار عملیاتی است و حسن آن شناخت نسبی پارتنر عراقی از پروژه‌ها و شرکت در مناقصات است. زیر روابط در کشور عراق حرف اول را می‌زند و در نظر داشته باشید حضور پارتنر عراقی ضریب موفقیت پیمانکار و مجری ایرانی را به‌شدت افزایش می‌دهد.

داشتن یک شریک مورد اطمینان در این زمینه به‌شدت به مجریان ایرانی کمک می‌کند. ضمن اینکه شرکت‌های ایرانی در ساخت مدارس، بیمارستان و راه‌سازی اعتبار بسیار خوبی دارند که می‌توانند با شرکت‌های عراقی به‌صورت مشارکتی اجرا کنند.

اگر بخواهید با ملیت ایرانی شرکتی در عراق ثبت کنید قانون ثبت شرکت در عراق به این صورت است که باید ۵۱ درصد سهم آن به تبعه عراقی و ۴۹ درصد به شخص ایرانی تعلق داشته باشد.

۲- ورود از طریق شرکت غیر عراقی

در این حالت شرکت ایرانی باید شرکت ثبت شده در امارات، ترکیه، عمان یا هر جای دیگر را در اختیار داشته باشد تا ورودش به این پروژه‌ها سهل‌تر شود و سپس شعبه‌ای از آن شرکت را در عراق ثبت کند و با آن شرکت در مناقصه‌ها و پروژه‌های عراق شرکت کند.

در این حالت شرکت ایرانی در صدور ضمانت‌نامه یا نقل‌وانتقالات پولی محدودیت‌های کمتری خواهد داشت و تقریباً تمام محدودیت‌هایی که شرکت‌های ایرانی در انتقال پول دارند، برداشته خواهند شد.

نکته اینجاست که تنها ثبت شرکت در خارج عراق کفایت نمی‌کند و شرکت‌ها باید CV حداقلی در زمینه فعالیت خودشان داشته باشند تا ” واجد شرایط” شناخته شوند.

هدف ثبت شعبه در عراق برای شرکت‌های خارجی اساساً انتقال اعتبار و سابقه اجرایی برای شرکت در مناقصات است و اگر تنها ثبت شرکت باشد به شرکت‌ها اجازه حضور در مناقصات را نخواهند داد.

فرهنگ سکونت در عراق:

عراقی‌ها تمایل زیادی دارند تا بعد از ازدواج فرزندان پسر آنها را در کنار خود حفظ کنند و حتی در برخی موارد برای در کنار هم ماندن حاضرند به یک اتاق هم بسنده کنند؛ اما به‌تدریج این فرهنگ در حال تغییر است و خانواده‌ها تمایل دارند در خانه‌های جدا زندگی کنند.

بنابراین، در برخی مناطق که محدودیت زمین وجود دارد و بخصوص بافت‌های قدیمی خانه‌های ویلایی در حال تبدیل‌شدن به منزل‌های دو یا چندطبقه است.

⚡ اما شهرک‌ها و ساخت‌وسازهای جدید عراق بخصوص در استان بصره به‌ صورت ویلایی یک طبقه و نهایت دوطبقه ساخته می‌شوند هرچند ساختمان‌هایی با تعداد طبقات بالا مثل ۱۴-۱۵ طبقه هم رواج دارند.

در مجموع سبک ساختمان‌های بلندمرتبه در بغداد و بخش اقلیم کردستان بیشتر دیده می‌شود. علت این موضوع در بغداد محدودیت زمین و جمعیت بالای آن است و اگر ساختمانی خارج از محدوده شهری ساخته شود از برخی خدمات شهری مثل برق و غیره محروم می‌شود.

بنابراین، به دلیل گران بودن زمین در این استان تمایل به بلندمرتبه‌سازی به‌نوعی به اجبار تبدیل شده است بطوریکه بیش از ۸۵ درصد پروژه‌های ساختمانی در بغداد حداقل ۷ و تا ۱۸ طبقه هم معمول است.  تمایل بلندمرتبه‌سازی در اقلیم کردستان نزدیکی فرهنگ مردم به فرهنگ غربی از عوامل این سبک ساختمان‌سازی است.

پروژه‌های زیرساختی استان بصره عراق:

افزایش درآمدهای نفتی جهش بزرگی هم در تعداد و هم بزرگی پروژه‌های زیرساختی و مسکونی در عراق رقم زده است.

بخشی از این افزایش درآمدهای نفتی به خود استان‌های نفت‌خیز بخصوص استان بصره اختصاص پیدا می‌کند که به معنی افزایش فرصت‌های سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه‌های عراق بخصوص استان بصره است که بخش عمده‌ای از درآمدهای نفتی این کشور از این استان می‌آید.

هر زمانی که وارد راه‌ها و معابر اصلی شهر بصره می‌شوید مثل” طریق همدان”، ” طریق فاب”، ” طریق صفان”، “طریق زبیر”،” طریق گرنه” و هر مسیر اصلی یا فرعی دیگری پروژه‌های زیرساختی را خواهید دید که این فعالان در حالت فعالیت هستند.

پروژه‌های زیرساختی عمدتاً توسط سه شرکت معروف عراقی در حوزه‌های مسکونی، آب و فاضلاب و راه سازی را انجام می‌دهند.

برخی پروژه‌ها هم برای اولین‌بار در این کشور در حال به اجرا در آمدن هستند مثل جاده‌هایی با پی‌های بتنی که در نوع خودش در استان بصره بی‌نظیر است که سیمان چنین پروژه‌هایی از ایران تأمین می‌شود.

پروژه‌های تجهیز اسکله‌ها بخصوص در بندر ام القصر، فاب و ابوفلوس به سرعت در حال انجام‌اند. اما مگر کار در این کشور تمامی دارد؟

ضمن اینکه مجتمع‌های مسکونی (سکنه‌ای) هم در اطراف بصره با طرح‌های بسیار نوین اما با مصالح معمولی در حال شکل گرفتن‌اند. اما اخیراً روش‌های نوین ساخت‌وساز مثل استفاده از ICF و قالب‌های تونلی هم به تدریج در صنعت ساخت و ساز عراق در حال جا افتادن‌اند.

عمده مصالح ساخت‌وسازها از ایران تأمین می‌شود؛ اما جا دارد همچنان سهم ایرانی‌ها در تأمین مواد اولیه ساختمانی بیش از گذشته شود.

اجرای پروژه‌های ساختمانی، هتل‌سازی، شهرسازی و آبرسانی عمدتاً توسط شرکت‌های عراقی در سطح کلان انجام می‌شود. در بخش پیمانکاری علاوه بر شرکت‌های عراقی شرکت‌های ترک به طور محدود وارد شدند؛ اما تا کنون در این بخش چندان موفق نبوده‌اند.

جالب است بدانید تعداد پروژه‌ها و سرعت اجرای آنها در استان بصره عراق بیش از شهرهایی مثل بغداد است! بغداد علی‌رغم اینکه پایتخت دولت مرکزی است سرعت اجرای پروژه‌ها در آن پایین‌تر است.

ششمین مال یا مرکز خرید بزرگ خاورمیانه در منطقه خور ابوالخصیب (پرجمعیت‌ترین بخش بصره) در این شهر در حال اجرا و به‌زودی افتتاح می‌شود.

استان‌های المثنی و القادصیه دو استانی هستند که جز استان‌های کم برخوردار و محروم عراق به حساب می‌آیند که پروژه‌های زیادی (به نسبت جمعیت و بزرگی آنها) تعریف شده است که در ۶۰ کیلومتری نجف (در مسیر نجف تا بصره) قرار گرفته است.

پروژه‌های آسفالت خیابان‌های عراق هم از پروژه‌های جذابی است که شرکت‌های ایرانی به صورت پیمانکار عمده یا خرد می‌توانند وارد شوند.

دیدگاه عراقی‌ها نسبت به پیمانکاران ایرانی

در مجموع جو بازار پیمانکاری و اجرای پروژه‌ها نسبت به پیمانکاران ایرانی از لحاظ سرعت، کیفیت و قیمت نگاه مثبتی است؛ اما برای موفقیت شرکت‌ها ایرانی در عراق در اجرای پروژه‌ها نیازمند استراتژی و ورود حساب شده است.

هرچند متأسفانه تاکنون شرکت‌های ایرانی در زمینه ورود خدمات فنی و مهندسی در عراق بسیار ضعیف وارد شده اند.

اما ورود شرکت‌های ایرانی به پروژه‌های ساختمان‌سازی و اجرایی در بخش اقلیم کردستان ساده‌تر است؛ اما تعداد پروژه‌ها محدود است. زیرا در سال‌های اخیر ساختمان‌سازی‌های زیادی در این بخش ایجاد شده‌اند؛ اما همچنان فرصت‌هایی برای شرکت‌های ایرانی وجود دارد.

اما برای احداث کارخانجات و بخش‌های تولیدی همچنان فرصت‌های بسیار خوبی برای سرمایه‌گذاران ایرانی وجود دارد.

حضور حرفه‌ای در عراق به معنی حضور فیزیکی یا میدانی است و با جو بسیار مثبتی که نسبت به پیمانکاران ایرانی وجود دارد فرصت‌های بسیار خوبی برای شرکت‌های ایرانی است.

اما ورود دیرهنگام شرکت‌های ایرانی باعث از دست رفتن این بازار و واگذاری آن به پیمانکاران و تجار ترکیه‌ای بخصوص از دست دادن فرصت‌هایی که در بخش دولت مرکزی برای پیمانکاران و مجریان ایرانی در حوزه پیمانکاری خواهد بود.