صادرات چرم و محصولات چرمی ، فرصت های پیش رو

⚡ در این متن سعی داریم شما را با صادرات چرم و محصولات چرمی، اصول بازاریابی و بازارهای نوظهور صادراتی آن آشنا کنیم.

گردش مالی صنعت چرم جهان، بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار در سال است در حالی که سهم ایران از این تجارت پرسود در بهترین سال‌های رونق به‌سختی به ۲۰۰ میلیون دلار رسیده چیزی در حدود کمتر از ۰٫۱ درصد!

کیفیت، لوکس بودن و مخاطب خاص این صنعت باعث می‌شود چنانچه در صادرات این محصول اصول بازاریابی حرفه‌ای رعایت شود درآمدهای ارزی قابل‌توجهی در انتظار صادرکننده باشد. در این متن سعی داریم تا شما را با بازاریابی حرفه‌ای محصولات چرمی آشنا کنیم.

صنعت چرم در ایران قدمت طولانی دارد ایرانی‌ها با سابقه سه هزارساله اولین و قدیمی‌ترین تولیدکنندگان چرم دنیا بودند و ۱۵۰۰ سال قبل میلاد، از پوست پرداخت شده حیوانات در تهیه پوشاک، کفش و سلاح استفاده می‌کردند. صنعت چرم به شکل امروزی هم حداقل قدمت ۱۰۰ ساله در ایران دارد و اولین کارخانجات چرم کشور در تبریز و همدان شکل گرفته است.

تبریز، مشهد اصفهان، همدان و تهران از شهرهای شناخته شده حوزه چرم کشورند و شهر تبریز به‌عنوان پایتخت چرم ایران، قطب تولید این محصول در کشور است و محصولات چرمی آن شهرت جهانی دارد.

ایران ۴ درصد پوست خام گوسفندی و بزی (ماده خام تولید چرم سبک) و ۰٫۵ درصد پوست خام گاوی و گوساله (ماده خام چرم سنگین) جهان را تولید می‌کند.

بیشترین تولید پوست گاو در ایران در سه منطقه تهران، تبریز و مشهد است از چرم پوست گاوی عمدتاً در تهیه کیف، کفش، کمربند و پوشش مبلمان استفاده می‌شود و چرم سبک به‌خاطر لطافتی که دارد در تهیه پوشاک، دستکش و البسه استفاده می‌شود. در ایران برخی شهرها به لحاظ اقلیم، پیشینه و دسترسی به امکانات حوزه چرم، فعالیت بیشتری دارند.

با پیشرفت فرآوری و دباغی هر روز محصولات متنوع چرمی بیشتری تولید می‌شود و از طرفی چرم در صنعت مد و پوشاک جز کالای لوکس به حساب می‌آید در این صنعت مشتری علاوه بر کیفیت دنبال تمایز، متفاوت بودن و مد روز است.

بیشتر مواقع که چرم و هنر با هم همراه شده‌اند محصولات بی‌نظیری خلق می‌شوند که می‌تواند ارزش‌آفرینی زیادی داشته باشند. امروز کشورهای ایتالیا، چین، هند و ترکیه پیشروی تولید و صادرات چرم و محصولات چرمی جهان محسوب می‌شوند.

انواع چرم

چرم به دو نوع طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌شود. چرم طبیعی ماده‌ای بادوام و باکیفیت است و انعطاف‌پذیری بالایی دارد که از دباغی پوست حیواناتی مثل گاو و گوسفند به دست می‌آید. بیشتر چرم‌های طبیعی از پوست گاو و گوسفند به دست می‌آیند. اما از پوست حیواناتی همچون شترمرغ، کانگورو، خوک، مار، سوسمار، کروکدیل و گوزن هم در تهیه چرم استفاده می‌شود. پوست هر حیوان خاصیت ویژه‌ای دارد. اینکه کدام چرم بهتر است به نوع حیوان، نژاد آن، لایه پوستی و کیفیت دباغی آن بستگی دارد.

چرم مصنوعی با الگوبرداری از چرم طبیعی توسط دستگاه‌های صنعتی ساخته می‌شود که در سه نوع چرم سبک، نیمه سبک و سنگین تولید می‌شود.

چرم شترمرغ هم یکی از انواع چرم است که صادرات خوبی دارد. این نوع چرم از انواع گران و باکیفیت موجود بازار به‌حساب می‌آید که نرمی خاص و ظاهری زیبا و جذاب دارد. یکی از ویژگی‌های چرم شترمرغ که آن را متمایز می‌کند استحکام بالای آن است. این چرم شش برابر چرم گاوی مقاوم است و نسبت به سایر چرم‌ها لطیف‌تر و نازک‌تر است.

کشورهای اروپایی از خریداران اصلی این نوع چرم هستند. ایران با برخورداری از اقلیم مناسب پرورش شترمرغ ظرفیت‌های خوبی برای تولید محصولات متنوع با این نوع چرم را دارد.

مراحل تولید چرم در ۴ مرحله اتفاق می‌افتد تبدیل پوست خام به سالامبور، سالامبور به وت بلو، وت بلو به کراست و نهایتاً کراست به چرم

ظرفیت های ایران در صادرات چرم و محصولات چرمی

⚡ سالانه حدود ۲ میلیون جلد پوست گاو، ۷ میلیون پوست بز و ۱۸ میلیون جلد پوست گوسفند در کشور تولید می‌شود. سهم ایران در تولید پوست گاوی در جهان کمتر از یک درصد و پوست گوسفندی و بزی بیش از چهار درصد است که بسیار قابل‌توجه است.

کمتر کشوری این‌چنین حجم تولید ماده اولیه چرم سبک جهان را دارد و اگر به‌درستی استفاده شود منبع درآمدی بسیار خوبی خواهد بود. در خیلی کشورهای دنیا دامپروری در چنین حجمی یک آرزوست، در حالی که در کشور ما علاوه بر تعداد قابل‌توجه دامپروری‌ها، نژاد دام ایرانی هم بسیار مساعد تولید چرم است.

با چنین حجم تولیدی در بهترین حالت ۱۰ درصد پوست و محصولات نیمه‌ساخته چرم سبک، موردنیاز صنایع داخل است و ۹۰ درصد مازاد است که درصدی به صورت خام، بخشی به صورت کراست و سالامبور و درصد ناچیزی هم به صورت کیف، کفش، کمربند، پوشاک و غیره به سایر کشورها صادر می‌شود.

⚡ عمده محصولات صادراتی ایران در این صنعت کالاهای نیمه‌ساخته است، کشورهایی که کالاهای ایرانی را تحت عنوان سالامبور، وت بلو و کراست خریداری می‌کنند، کشورهای ایتالیا، اسپانیا، ترکیه، پاکستان و هند اند.

مشکل اصلی صنعت چرم ایران خام‌فروشی است هرچند که صادرات سالامبور و وت بلو خام‌فروشی محض نیست و سالامبور حدود ۲۵ درصد و وت بلو تا ۴۰ درصد ارزش افزوده ایجاد می‌کند اما ایران به‌عنوان صادرکننده محصولات نیمه‌ساخته صنعت چرم در دنیا شناخته می‌شود. خام‌فروشی ساده‌ترین و راحت‌ترین نوع صادرات است و در کنار آن کمترین منفعت نصیب صادرکننده و تولیدکننده می‌شود.

اگر ۴۵ میلیون دلار ارز از صادرات سالامبور عاید تولیدکننده شود اگر همین مقدار به چرم تبدیل شود ارزآوری آن به ۲۱۰ میلیون دلار خواهد رسید و در صورت تبدیل شدن به البسه به ۸۰۰ میلیون دلار خواهد رسید. یعنی اگر بتوانیم به جای صادرات محصولات خام محصولات چرمی صادر کنیم ۱۷ برابر ارزش افزوده ایجاد کرده‌ایم و به جای ۴۵ میلیون دلار به درآمد ۸۰۰ میلیون دلاری خواهیم رسید.

⚡ کشور چین بزرگ‌ترین صادرکننده محصولات چرمی جهان بخصوص کفش چرم در جهان است. این کشور بخش عمده‌ای از چرم مصرفی خود را به‌صورت خام از سایر کشورها وارد می‌کند. ایتالیا دومین صادرکننده محصولات چرمی است و در رقابت نزدیک با چین است.( هر چند ایران هم ظرفیت های بسیار خوبی در صادرات انواع کفش چرم و همچنین صادرات انواع کیف چرم دارد)

بزرگ‌ترین کشورهای صادرکننده چرم و محصولات چرمی عمدتاً کشورهای چین، ایتالیا، فرانسه، هنگ‌کنگ، ویتنام، آلمان، ایالات متحده آمریکا، هندوستان، هلند، اسپانیا، سنگاپور، انگلستان و ترکیه هستند.

یکی از رقبای اصلی صنعت چرم ایران کشور ترکیه است این کشور خریدار عمده چرم خام ایرانی است و توانسته با تولید محصولات چرمی متنوع، تبلیغات و بازاریابی سودهای چند ده برابری از تولید محصولاتی ببرد که بخشی از مواد اولیه آن از ایران تأمین شده است!

کشور آلمان و آمریکا از بزرگ‌ترین واردکنندگان محصولات چرمی جهان‌اند و باتوجه‌به مبادلات تجار ایران و آلمان این کشور از بازارهای مستعد محصولات چرم ایرانی است.

در بین کشورهای همسایه بازار کشورهای روسیه و حاشیه خلیج‌فارس بازارهای تقریباً مناسبی هستند اما بیشتر این بازار در اختیار تولیدکنندگان کشورهای اروپایی، ترکیه و هند است با این حال فضاهایی برای رقابت صنایع چرم ایران وجود دارد!

⚡ در مجموع روسیه بازاری به نسبت بهتر برای صادرات محصولات چرمی است بطوری که ۲٫۵ درصد واردات چرم سال ۲۰۲۰ جهان مربوط به این کشور بوده است.

چالش‌های صادرات چرم:

 متاسفانه در ایران صنعت چرم زیرمجموعه صنعت نساجی است و به دلیل وسعت آن، کمتر به صنعت چرم توجه شده است. در صورتی که ارزآوری آن می‌تواند به مراتب از صنعت نساجی بیشتر باشد!

نتیجه این کم‌توجهی‌ها این شده است که با قدمت طولانی در این صنعت و منابع اولیه موجود، در بهترین حالت صادرکننده محصولات نیمه‌ساخته سالامبور و وت‌بلو در دنیا شناخته شویم!

نداشتن تنوع به‌ویژه برای جوانان از مشکلات دیگر محصولات چرمی است و متأسفانه محصولات خارجی بعضی کشورها که عمدتاً هم چرم مصنوعی و با رنگ و لعاب‌های بیشتر اند جذابیت بیشتری ایجاد می‌کنند.

نبود تکنولوژی طراحی و ماشین‌آلات قدیمی فرآوری و پرداخت باعث شده است تا در ارائه طراح‌های جدید به مشتریان موفق نباشیم. در صنعت چرم برخی ماشین‌آلات پس از حدود ۱۰ سال، فرسوده و مستهلک‌اند و نیاز به بازسازی و نوسازی دارند.

از طرفی کمبود نیروی متخصص و آموزش‌دیده این صنعت، باعث می‌شود تعدادی از افراد بدون آموزش کافی محصولاتی تولید کنند که موجب شود کیفیت در کارها رعایت نشود و همین موضوع به خوشنامی چرم ایران آسیب می‌زند. با وجود ظرفیت اشتغال و درآمدی که در این صنعت وجود دارد اکثر جوانان به دنبال کارهای واسطه‌ای و مقطعی اند و وارد فضای تولید نمی‌شوند.

از طرفی برخی واحدهای تولیدی با وجود کیفیت بالای محصولات و توانایی در صادرات، به دلیل ناآگاهی از نحوه ورود به بازارهای جهانی، نداشتن مهارت های صادراتی، عدم توجه به تحقیقات بازار و بی‌توجهی به ابزارهای نوین بازاریابی در تجارت چرم از شرکت‌های ضعیف‌تر از خودشان جا مانده‌اند!

راه‌حل این است که ابتدا کاستی‌های بازاریابی بنگاه شناسایی شود و آموزش‌های بازاریابی صادراتی به کارکنان و مدیران داده شود تا این کمبود برطرف شود. سپس با اجرای روش‌های بازاریابی نوین و تحقیقات بازار به رشد بنگاه در صادرات کمک شود.

ظرفیت‌ها و فرصت‌های پیش روی تولید و صادرات چرم

در بازار چرم صادرکنندگان ایتالیایی و اسپانیایی روی کیفیت تاکید دارند و چاره‌ای جز این ندارند تا با شعار کیفیت در بازار متمایز باشند زیرا هزینه‌های کارگری و انرژی در اروپا بسیار بالاست! در حالی که صادرکنندگان کشورهای چین، هند، پاکستان و برزیل بر نیروی کار ارزان و هزینه کم تاکید دارند.

در هند علاوه بر نیروی کار ارزان اتحادیه‌ها و تشکل‌هایی ایجاد شده‌اند که در صادرات به بنگاه‌ها کمک می‌کنند. این تجربه در صنعت چرم کشورهای ترکیه، چین و برزیل هم وجود دارد.

در کشور ما شهرک‌های تخصصی چرم‌سازی و استقرار واحدها در مجاورت یکدیگر از ظرفیت‌های خاص و ویژه صنعت چرم کشور است که تا به امروز آن‌چنان که شایسته است از این قابلیت استفاده نشده است.

از طرفی کیفیت و مرغوبیت بالای پوست دامی به‌ویژه پوست گوسفندی از مزیت‌های صنعت چرم کشور است و هر کشوری چنین مزیت و حجم کشتار دام را ندارد بخصوص اینکه در تولید پوست گوسفندی رتبه چهارم و پوست بز رتبه سوم جهان را داریم!

کشورهای منطقه به جز ترکیه در صنعت چرم از ایران عقب‌تر هستند که این فرصت ارزشمندی است که باید غنیمت شمرد. مواد اولیه باکیفیت همراه با دانش فنی و امکانات تولید خوب، مبنای محصول باکیفیت است. از طرفی خریدار عمده بین‌المللی در کنار کیفیت به دنبال سرعت، انعطاف‌پذیری و قیمت‌های جذاب است!

تولیدکننده‌ای که روی کیفیت کار کند به نتیجه می‌رسد، ما مشتری بسیار تشنه‌ای داریم اما مشتری کالای خوب را می‌خرد. با همه مشکلات، تولیدکننده‌هایی داریم که سفارشات قابل‌توجهی در داخل و خارج دارند، زیرا این واحدها روی طراحی، بازاریابی و زیرساخت‌ها کارکرده‌اند.

از طرفی موفقیت تنها در تولید محصول باکیفیت نیست اگر بهترین محصول را هم تولید کنیم اما آن را به خریداران معرفی نکنید موفقیت چندانی نخواهیم داشت. اگر مشتری خارجی هیچ آشنایی از محصول نداشته باشد صادراتی هم اتفاق نخواهد افتاد. تأثیر یک معرفی خوب و جامع می‌تواند تصویر ماندگاری از محصول در ذهن مخاطب ایجاد کند.

خیلی شرکت‌ها معتقدند دولت عامل موفقیت و هدایت آنها در بازارهای صادراتی است و منتظر اقدامات دولت می‌نشینند. درصورتی‌که تجربه نشان داده است تخصص صادرات و بازاریابی عامل موفقیت صادرکنندگان بوده است. اکثر شرکت‌هایی که در صادرات ناموفق‌اند نیاز به بازاریابی حرفه‌ای و امروزی برای کمک به صادرات نمی‌بینند.

بازاریابی و صادرات محصولات چرمی در جهان

تغییر سبک زندگی و نفوذ تلفن‌های هوشمند به رشد و افزایش تقاضای بازار محصولات چرمی کمک خواهد کرد. افزایش آگاهی از طریق شبکه‌های اجتماعی، مصرف‌کنندگان را به خرید جدیدترین طرح‌های اجناس چرمی تشویق می‌کند. علاوه بر این، تعداد زنان شاغل جهان در حال افزایش است.

زنان شاغل نسبت به خانم‌های خانه‌دار استقلال مالی بیشتری دارند و به خرید کالاهای شخصی مانند کیف چرم دستی ، البسه و کفش علاقه بیشتری دارند! پیش‌بینی بر این است تا سال‌های آینده بازار محصولات چرمی در جهان هر سال( و نه فقط یک سال) به طور متوسط ۵ درصد رشد کند واین رشد در بین سایر صنایع کم‌نظیر و حتی بی‌نظیر است!

در حال حاضر استفاده از فضای دیجیتال از خریدهای جزء به خریدهای عمده و بین‌المللی کشیده شده است و خریداران در سراسر جهان با این فضا خو گرفته‌اند و شرط موفقیت صادرکننده هم حضور در این فضاها مطابق خواست و نیاز خریداران عمده است.

ابزارهای بازاریابی نوین به نحوی کالا یا خدمات را به خریدار عمده معرفی می‌کنند که حتی در صورت سفر به ایران هم نمی‌توانند به این اطلاعات دست پیدا کنند و این همان چیزی است که خریداران عمده دنبال آن‌اند.

خریداران عمده محصولات چرمی در همه کشورها از مد آگاهی دارند و به دنبال طرح‌ها، سبک‌ها و رنگ‌های منحصربه‌فردی‌اند که بتوانند ظاهری زیبا و مدرن به مشتریان خرد عرضه کنند.

خیلی اوقات مشکل ما این است که به مشتری می‌گوییم ما این محصول را تولید کرده‌ایم و انتظار داریم آن را بپسندد و بخرد درصورتی‌که معادلات در بازارهای جهانی تغییر کرده است و توجه به سلیقه مشتری از الزامات تجارت موفق است.

توجه به سلیقه مشتری تأثیر زیادی در رضایت مشتری و موفقیت فروش دارد. این کار نیاز مصرف‌کننده را برآورده می‌کند و مشتری حاضر به پرداخت قیمت آن هم هست.

تنها کافی است با شناخت سلیقه و فرهنگ مصرف کشور هدف و تطابق کالا با سلیقه و نیاز آنها که خیلی اوقات فقط تغییرات جزئی است اصطلاحاً آن کالا را برای آن بازار اختصاصی و سفارشی کنیم و بعد از آن است که معجزه تحقیقات بازار و سفارشی‌سازی کالا را در صادرات هر کالایی من‌جمله صادرات چرم و محصولات چرمی خواهیم دید!

ورود به بازارهای جدید قرار نیست در عرض یک سال و یکباره اتفاق بیفتد بلکه هر تغییری نیاز به زمان دارد. هر تولیدکننده یا صادرکننده اگر بتواند با هدف‌گذاری مثلاً ۲۰ درصدی برای ورد به بازار سایر کشورها برنامه‌ریزی کند بعد از مدتی خواهد توانست در این بازارها مشتری داشته باشد و چه‌بسا سودی که از صادرات مثلاً ۲۰ درصد محصول به کشورهای مرفه‌تر عایدش شود با سود ۸۰ درصدی صادرات به کشورهای ضعیف‌تر برابری کند.

صادرکننده‌ای که با روش‌های قدیمی و سنتی عمل کند و مهارت های صادراتی را در بین کارکنان و مدیران خود تقویت نکند، یا در چرخه واسطه گران داخلی و خارجی می‌افتد یا در زمان کوتاه و با سود ناچیز از بازار خارج می‌شود!