صادرات عسل ، فرصت ها و بازارهای جدید پیش رو
صادرات عسل و نحوه بازاریابی آن در بازارهای هدف
✍ در این متن سعی داریم شما را با صادرات عسل ، اصول بازاریابی و بازارهای نوظهور صادراتی آن آشنا کنیم.
عسل از محصولات پرطرف‌دار همه جای دنیا است و حجم بزرگی در تجارت بین کشورها دارد. ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و طبیعت کوهستانی و جنگلی از کشورهای به نام تولید عسل است و بخش زیادی از آن به دلیل کیفیت و قیمت مناسب صادر می‌شود.
⚡ زنبورها عمدتاً شهد غنی از قند گل را از محیط خود جمع می‌کنند و در کندو مرتباً شهد را مصرف کرده، هضم و مجدداً شهد می‌کنند. محصول نهایی عسل است، مایعی که غذای ذخیره شده زنبورها است. بو، رنگ و طعم عسل هم تا حد زیادی بستگی به انواع گل‌های استفاده شده دارد.
عسل به علت اسیدیته خاص، مقدار کم آب و وجود هیدروژن پراکسید به‌سختی فاسد می‌شود ازاین‌رو نگهداری، انتقال و تجارت آن آسان است. عسل مهروموم شده تا هزاران سال هم فاسد نمی‌شود!
رنگ عسل از روشن تا زرد تیره یا حتی ممکن است به سیاهی بزند. رنگ عسل به عوامل زیادی بستگی دارد اینکه شهد از چه گلی گرفته شده، در چه محیطی نگهداری شده است و تولید آن چه زمانی بوده است؟
⚡ رنگ عسل از جنبه تجاری هم اهمیت زیادی دارد و در اکثر کشورهایی که بازار بزرگی برای عسل وجود دارد رنگ عسل برای خریداران اولویت زیادی دارد! به عنوان یک قاعده کلی، عسل‌های روشن طعم ملایم‌تر و عسل‌های تیره طعم قوی‌تر دارند. گاهی اوقات عسل‌هایی که به صورت عمده عرضه می‌شوند، برای ایجاد طعم و رنگ ثابت و ویژه با فرمول خاصی ترکیب می‌شوند. برخی عسل ها مثل عسل های سفید رنگ خاصیت دارویی دارند! رنگ عسل طبیعی از بی‌رنگ تا تیره می‌تواند متغیر باشد.
کاربردهای عسل
عسل علاوه بر مصرف خوراکی کاربردهای زیادی دارد. عسل مهمترین محصول زنبورعسل است که توسط زنبورهای کارگر تولید می‌شود. اما فعالیت زنبورهای کارگر منحصر به تولید عسل نیست و محصولاتی همچون ژل رویال و موم را هم تولید می‌کنند.
⚡ژل رویال که به آن شاه انگبین، شیر زنبورعسل، شهد شاهانه و غذای ملکه هم می‌گویند بسیار مغذی و نیروبخش است. این ماده غنی‌ترین ماده مغذی بیولوژیک جهان است که در طب باستان آن را اکسیر جوانی و مایه حیات می‌شناختند و اکنون هم در کشورهای پیشرفته بر پایه تحقیقات علمی استفاده طبی زیادی دارد.
⚡ علاوه بر ژل رویال صنعت داروسازی در سال‌های گذشته استفاده زیادی از موم داشته است و مصرف آن در صنایع داروسازی و لوازم آرایشی و بهداشتی در حال افزایش است. تولید انواع کرم و صابون و حالت‌دهنده‌های مو بر پایه عسل از ابتدائی‌ترین کاربردهای آن در فرمولاسیون محصولات آرایشی و بهداشتی است.
⚡ از دیگر کاربردهای عسل، استفاده در صنایع غذایی است. شرکت‌های صنایع غذایی از سمت مصرف‌کنندگان بخصوص مصرف‌کنندگان کشورهای توسعه‌یافته تحت فشارند تا شکر و شیرین‌کننده‌های مصنوعی را محدود کنند و به جای آن از جایگزین‌های طبیعی مثل عسل استفاده کنند.
مهمترین کشورهای تولیدکننده عسل جهان:
در سال ۲۰۱۹ کشور چین با تولید ۴۹۷ هزار تن به رتبه اول تولید عسل جهان دست یافت و کشور ترکیه با تولید ۱۱۷ هزار تن به رتبه دوم تولید عسل در این سال رسید!
در ایران با توجه به تراکم مناسب گل‌وگیاه در مناطق مختلف و سال‌ها تجربه زنبورداران با تولید ۷۸ هزار تن عسل، به سومین کشور تولیدکننده این محصول در جهان رسیدیم. از سال ۱۳۹۳، تولید عسل طبیعی ایران هرسال ۰٫۲ درصد افزایش داشته است.
انواع عسل
⚡ عسل‌ها معمولاً بر اساس پایه گلی که از شهد آن در تهیه عسل استفاده شده نام‌گذاری می‌شود که معروف‌ترین آنها عسل آویشن، کنار، مرکبات، گون، شوید، یونجه، رازیانه، بابونه و اکالیپتوس است.
به علت متنوع بودن گیاهان منطقه استقرار کندوها، عسل‌های به دست آمده کم‌تر تک‌گلی بوده و بیشتر از چندین گیاه تولید می‌شوند. اگر اصطلاحاً می‌گویند عسل گز یا عسل آویشن، منظور این است که بیشترین شهد از نباتات گز و آویشن وارد عسل شده است.
تغذیه زنبور از هر گیاه، باعث تولید عسل همان گیاه می‌شود و طبیعتاً خواص آن گیاه به خواص طبیعی عسل اضافه می‌شود و اکسیر فوق‌العاده آن گیاه با پایه عسل به وجود می‌آید.
⚡ عسل آویشن، عسل گون، عسل بهارنارنج، عسل طبیعی، عسل اقاقیا، عسل رازیانه، عسل کُنار، عسل وحشی و عسل مانوکا جزو عسل‌های صادراتی خاص هستند و برخی از آنها خواص درمانی دارند که اگر در بازارهای خارجی درست بازاریابی شوند برای چنین تولیدکنندگانی صادرات عسل بسیار به‌صرفه خواهد بود!
برخی عسل را بر اساس منطقه آن تقسیم‌بندی می‌کنند طور مثال عسل زنجان، عسل سبلان، عسل ملک شاهی یا عسل سیستان که بسیار شناخته شده‌اند.
⚡ عسل سبلان (اردبیل)، عسل کوهرنگ (چهارمحال‌وبختیاری)، عسل صحنه و کنگاور (کرمانشاه) ، عسل خوانسار و نجف‌آباد (اصفهان)، عسل ملک شاهی (ایلام)، عسل کبیر کوه (ایلام)، عسل مازندران، عسل گیلان، عسل خراسان، عسل چهارمحال‌وبختیاری، عسل خوزستان، عسل کردستان و عسل زنجان از مهمترین انواع و مناطق تولید عسل کشورند.
کشورهای صادرکننده عسل
⚡ در سال ۲۰۲۰ کشور نیوزیلند با صادرات ۱۳% عسل دنیا بزرگ‌ترین صادرکننده عسل بود و بعد از آن چین، آرژانتین، آلمان و اکراین از صادرکنندگان عمده عسل جهان در این سال بودند. در قاره آسیا کشورهای چین، هند، ترکیه و ویتنام عمده‌ترین صادرکنندگان عسل در این سال بودند.
باوجوداینکه ایران در همین سال رتبه سوم تولید عسل جهان را داشت اما متأسفانه در بین صادرکنندگان بزرگ دنیا جایی نداشت و رتبه ۶۴ جهان را به دست آورد! این شکاف زیاد نشان می‌دهد در صادرات عسل بسیار عقب هستیم و تاکنون فرصت‌سوزی‌های زیادی انجام شده است.
⚡ اخیرا در هر سال تنها ۹۱۵ هزار دلار صادرات داشته ایم و عمده کشورهای هدف صادراتی ایران کشورهای مالزی، آذربایجان، قطر، چین، ترکیه، عراق و سایر کشورهای همسایه بوده‌اند.
ما سال‌های سال کشور وارداتی بوده‌ایم و تخصص‌های خوبی در واردات داریم اما در صادرات به‌غیراز افراد یا شرکت‌های محدود صادرکنندگان خوبی نبوده‌ایم و متأسفانه فرهنگ صادراتی ندارد.
مثلاً در کشور سوریه که توسط ایرانی‌ها آزاد شد و علی‌رغم علاقه تجار سوری به دادوستد با تجار ایرانی موفق نبوده‌ایم و بر عکس تجار و تولیدکنندگان کشور ترکیه با ممنوعیت‌هایی که دولت سوریه برای تجار این کشور گذاشته است به‌مراتب از تجار ایرانی موفق‌تر بوده‌اند!
یکی از مصداق‌های فرهنگ صادراتی توجه به سلیقه و نیاز مردم در کشور هدف است! در تجارت نباید فکر کنیم تولیدکننده کالا را تولید و بسته‌بندی می‌کند و مشتری مجبور به خرید از ماست. توجه به سلیقه مشتری در ارائه کالا و بسته‌بندی موضوع مهمی است که باعث می‌شود کالا موردتوجه خریدار قرار بگیرد یا تمایلی به خرید کالا نداشته باشد.
این موضوع اتفاقاً در صادرات اهمیت بیشتری دارد زیرا فرهنگ و سلیقه مشتری یک کشور ممکن است با فرهنگ و سلیقه‌ای که از مشتری ایرانی سراغ داریم متفاوت باشد و لازم باشد تا در بسته‌بندی یا خود کالا تغییراتی دهیم. توجه به همین نکات ساده می‌تواند یک بازرگان را در تجارت از سایرین موفق‌تر کند.
مثلاً در صادرات عسل، شناخت سلیقه و کشف اولویت‌های هر بازار احتمال موفقیت صادرات را بیشتر می‌کند.
⚡ شناسایی بازارهای هدف و معیارهایی واردات عسل در کشور هدف چیست؟ آیا ارگانیک بودن عسل در آن بازار اولویت دارد؟ یا مثلاً نقش درمانی عسل در آن بازار مهم است؟ آیا محصول قرار است صادرات مجدد شود یا در صنایع آن کشور استفاده شود یا به مصرف خرده‌فروشی برسد؟ رقبا که هستند و بهترین قیمت رقابتی چیست؟ توان خرید مصرف‌کنندگان چگونه است؟ آیا خریداران از پس بسته‌بندی گران‌قیمت برمی‌آیند یا خیر؟ پاسخ همه این سؤالات با تحقیق و مطالعه بازار به دست می‌آید.
⚡ حلقه مفقوده صادرات ما در خیلی کالاها مثل عسل نه بسته‌بندی کالا و نه تولید باکیفیت کالاست! حلقه مفقوده صادرات ما ضعف در تحقیقات بازار و بازاریابی بین‌المللی است.
ضمن اینکه متأسفانه واسطه‌های داخلی و برخی کشورها از ضعف بازاریابی و ناآگاهی صادرکننده ایرانی استفاده می‌کنند و کالای بارزش ایرانی من‌جمله عسل را با قیمت نازل خریداری می‌کنند تا جائیکه در بعضی کالاها بعد از دو دست واسطه‌گری، تازه محصول فله ایران به دست خریدار عمده دست‌اول می‌رسد. دراین‌بین هر واسطه حتی به دنبال سود بالاتر از مزرعه‌دار و صادرکننده ایرانی است.
در مجموع بیشترین حجم صادرات عسل ایران طی سال‌های گذشته به کشورهای ترکیه، عراق، قطر، کویت، امارات، عمان، آذربایجان، روسیه و افغانستان بوده است.
کشورهای واردکننده عسل
در فهرست کشورهای واردکننده عسل در سال ۲۰۲۰ کشورهای آمریکا، ژاپن، آلمان، فرانسه، انگلستان و عربستان سعودی به ترتیب بزرگ‌ترین واردکنندگان عسل بوده‌اند!
البته برخی کشورهای اروپایی مثل آلمان و فرانسه بخشی از عسل وارداتی را با سورتینگ دوباره وبرند سازی با هزینه‌ای بالاتر صادر می‌کنند و بخشی هم در صنایع غذایی و آرایشی و بهداشتی مصرف می‌شود.
پیش‌بینی‌ها و فرصت‌های صادرات عسل
⚡ پیش‌بینی می‌شود که بازار جهانی عسل در دوره (۲۰۲۱-۲۰۲۶) بر اساس نرخ رشد مرکب سالانه ۵٫۴٪ رشد کند که در مقیاس جهانی عدد بسیار بالایی است! بخش زیادی از این افزایش تقاضا به دلیل فشار مصرف‌کنندگان به صنایع غذایی و آرایشی و بهداشتی است!
با توجه به خواص ضد باکتری، ضدویروسی و ضدقارچی عسل، به عنوان داروی مؤثر درمان سرفه حاد و عفونت گلو در دوره کرونا این محصول بیشتر در جهان و بخصوص کشورهای مرفه معرفی و استفاده شد.
از طرفی عسل تا حد زیادی به عنوان شیرین‌کننده طبیعی استفاده می‌شود. عسل را می‌توان در نوشیدنی‌ها، غذاهای فرآوری شده، مرباها و ژله‌ها استفاده کرد و از طرفی مصرف آن در محصولات بهداشتی و زیبایی هم رو به افزایش است.
از سوی دیگر عوارض زیادی در مصرف قندهای مصنوعی دیده شده است و مصرف‌کنندگان در کشورهای مختلف به صنایع غذایی فشار می‌آوردند تا شیرین‌کننده‌های طبیعی مثل عسل را جایگزین قندهای مصنوعی کنند.
⚡ این‌ها همه نشانه‌های افزایش تقاضای عسل طی چند سال آینده است و برنده کسب‌وکارهایی‌اند که خود را برای پاسخ به تقاضاهای جدید آماده می‌کنند.
ورود به بازارهای جدید و جذاب قرار نیست در عرض یک سال و یکباره اتفاق بیفتد بلکه هر تغییری نیاز به زمان دارد. هر تولیدکننده یا صادرکننده اگر بتواند با هدف‌گذاری مثلاً ۲۰ درصدی برای ورد به بازار کشورهای پربازده برنامه‌ریزی کند بعد از مدتی خواهد توانست در این بازارها مشتری داشته باشد و چه‌بسا سودی که مثلاً از صادرات ۲۰ درصدی به کشورهای مرفه‌تر عایدش شود با سود ۸۰ درصدی صادرات به کشورهای ضعیف‌تر برابری کند.
در این بازار روبه‌رشد قطعاً فرصت‌های زیادی برای صادرکنندگان ایرانی پیش رو است. انتظار رشد مصرف نه‌تنها در مورد عسل صدق می‌کند بلکه در مورد محصولات جانبی عسل هم صادق است.
⚡ زهر زنبور، ژل رویال، موم، بره‌موم، و گرده گل از فرآورده‌های عمده زنبورعسل‌اند که افزایش مصرف آنها در صنایع مختلف تأیید شده است و آینده خوبی برای آنها متصور است.
فرصت‌های صادرات عسل به اروپا
⚡ علی‌رغم اینکه اتحادیه اروپا پس از چین دومین تولیدکننده بزرگ عسل جهان است تنها جوابگوی ۶۰% مصرف خودش است و مجبور به واردات ۴۰ % نیازش از سایر کشورهاست.
کشورهای عمده تولید عسل در اروپا (رومانی، اسپانیا، مجارستان، آلمان، ایتالیا، یونان، فرانسه و لهستان) عمدتاً در جنوب اروپا واقع شده‌اند، جایی که آب‌وهوا برای زنبورداری مطلوب‌تر است.
طی سال‌ها کشورهای غرب اروپا واردات بیشتری نسبت به کشورهای غرب اروپا داشته‌اند. یک روند جالب، تغییر تدریجی واردات به سمت کشورهای اروپای شرقی است و مصرف کشورهای اروپای شرقی هم در حال افزایش است.
در سال‌های اخیر واردات کشوهایی مثل رومانی، بلغارستان و مجارستان افزایش قابل‌توجهی داشته است. این سه کشور در سال ۲۰۲۰ بیش از بیست میلیون یورو واردات عسل داشته‌اند (بین سه کشور رشد بازار رومانی بیش از کشورهای بلغارستان و مجارستان است)!
⚡ آلمان به‌تنهایی ۱۲ درصد واردات عسل جهان را دارد. آلمان بزرگ‌ترین بازار محصولات ارگانیک است و بنابراین عسل ارگانیک کشورهای درحال‌توسعه مورد استقبال خریداران آلمانی است. توجه آلمانی‌ها به سبک زندگی سالم محرک اصلی خریداران عمده این کشور به تأمین محصولات ارگانیک است.
قیمت عسل‌های ارگانیک بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از قیمت عسل معمولی بالاتر است. تقریباً هر زمان که قیمت عسل معمولی در بازارها افزایش دارد افزایش قیمت عسل ارگانیک در بازارها بیش از عسل معمولی بوده است.
⚡ عسلی که برای مصارف صنعتی به آلمان وارد می‌شود به صورت فله حمل می‌شود. صادرکنندگان معمولاً از بشکه‌های فولادی یا پلاستیکی ۲۰۰ لیتری استفاده می‌شود. بشکه‌ها باید از بیرون رنگ شده و از داخل آستر شوند. بسته به نظر خریدار، از موم زنبورعسل یا کیسه‌های پلاستیکی به عنوان آستر استفاده شود.
برای صادرات به اروپا بخصوص آلمان با نمایش تصاویر مناطق زنبورداری، عسل ارگانیک خود را به عنوان یک محصول طبیعی عاری از مواد شیمیایی معرفی کنید. علاوه بر این، با توضیح شیوه‌های زنبورداری ارگانیک خود، مانند درمان زنبورها، نشان دادن مناطق بکر و نحوه تغذیه زنبورها، اعتماد واردکنندگان را جلب کنید.
⚡ برخی مناطق کوهپایه‌ای ایران بخصوص کوهپایه‌های البرز، دماوند و بخش‌هایی از خراسان واقعاً بی‌نظیر، دست‌نخورده و بکر است و خریداران عمده سایر کشورها هم تا حدی این موضوع را می‌دانند.
در بازاریابی و تبلیغات در مورد اینکه عسل استحصالی از کدام گیاهان است و نحوه برداشت آن از زنبورعسل توضیح دهید. به مشتریان احساس خوبی نسبت به یافتن منبع عالی از عسل محلی بدهید! بر تازگی محصول تاکید کنید. چه خریداران عمده و چه خریداران خرد دوست دارند محصولات تازه را خرید کنند.
از هر کندویی که عسل استحصال می‌شود شماره کندو، مقدار برداشت و تاریخ برداشت را یادداشت کنید و زمانی که همه آنها را در یک ظرف جمع می‌کنید مجدداً به آن یک شماره دهید.
ممکن است خریداران اروپایی هنگام مذاکره سیستم ردیابی محصول را از شما مطالبه کنند که با نشان دادن این اسناد باعث جلب اعتماد آنها خواهید شد. این شماره باید روی محصول بسته‌بندی به عنوان شماره بچ (Batch Number)درج شوند!
⚡ صادرات به اروپا سخت نیست اما نیاز به رعایت الزامات است. متأسفانه بسیاری از صادرکنندگان به دنبال الزامات نیستند و تنها می‌گویند صادرات به اروپا سخت است. درصورتی‌که خیلی از محصولات باکیفیت ایرانی بخصوص عسل‌های ارگانیک مناطق کوهپایه‌ای ایران کاملاً مناسب صادرات به اروپاست. یکی از موارد ضروری در تولید عسل باکیفیت و ارگانیک عدم استفاده از دارو در عسل، حرارت ندادن عسل، عدم استفاده از تغذیه مصنوعی و عدم استفاده از نور مستقیم خورشید است.
بسته‌بندی عسل صادراتی
یکی دیگر از مراحل کار صادرات انتخاب یک بسته‌بندی مناسب محصول است. بسته‌بندی که مقاوم و زیبا باشد، هزینه زیادی به صادرکننده تحمیل نکند، مشتری‌پسند باشد و در فروش بهتر کمک کند یک بسته‌بندی ایده‌آل است!
ثابت شده است که رنگ‌ها تأثیر زیادی در جذب مشتری دارند و هر رنگ بیان‌کننده ویژگی آن محصول است. به طور مثال رنگ بسته‌بندی عسل می‌تواند بر اساس نوع گلی که شهد از آن تهیه شده، متفاوت باشد.
⚡ استفاده از ظروف پلاستیکی و شیشه‌ای دربسته بندی عسل بسیار متداول است. بعضی شرکت‌ها از بطرهای طرح‌دار استفاده می‌کنند شکل شش‌ضلعی ظرف عسل الگویی از لانه زنبور است و تعبیه قاشق عسل داخل ظرف زیبایی آن را دوچندان می‌کند.
می‌توانید برای ظروف غیرمعمول و محلی عسل قیمت خوبی بدهید. مثلاً می‌توان دو شیشه عسل را داخل یک جعبه یا سبد چوبی کوچک و محلی قرار داد و جذابیت ایجاد کرد. بهبود فروش با اندازه و سبک‌های مختلف بسته‌بندی امکان‌پذیر است بااین‌حال، هرگز کیفیت بسته‌بندی نباید به خطر بیفتد.
بهتر است قبل از انتخاب طرح موردنظر برای بسته‌بندی از تجربیات دیگر کشورها استفاده کنید زیرا ممکن است ایده شما اثر معکوس روی فروش داشته باشد.
یا مثلاً عسل را با بسته لیمو بفروشید و بروشور دستورالعمل لیموناد عسل بدهید. ترکیبات دیگری که می‌توانند با عسل پیشنهاد شوند عسل و بادام، عسل و پرتقال، عسل و گردو و غیره است. البته این روش بیشتر مناسب بازارهای خرده‌فروشی است و اگر توانستید در کشور هدف محصول را به مشتری نهایی برسانید این روش بیشتر پیشنهاد می‌شود.
البته چون ایران منابع بادام و گردوی بسیار با کیفیتی دارد می‌توانید به خریدار عمده خارجی که احیاناً بخواهد محصول را به مشتری نهایی بدهد این موضوع را پیشنهاد دهید.
⚡ برچسب‌گذاری جذاب بسیار مفید است و اگر ماهیت محلی یا ملی عسل روی برچسب نشان داده شود در جا افتادن محصول کمک بزرگی می‌کند. روی ظروف عسل صادراتی اطلاعات فروشنده و تولیدکننده به همراه اطلاعات کاملی از عسل، مواد مغذی و تاریخ تولید و انقضا به طور واضح درج شوند. تمام عسل‌هایی که در اتحادیه اروپا به بازار عرضه می‌شوند باید قوانین کیفیت و برچسب‌گذاری مندرج در دستورالعمل عسل (۲۰۰۱/۱۱۰) را رعایت کنند.
بازاریابی نوین در صادرات عسل
⚡ زنبورداران و صنایع بسته‌بندی عسل باید به فکر خروج انحصار صادرات عسل از کشورهای همسایه و حضور در بازارهای برتر مثل بازار اروپا و دیگر مناطق جهان باشند تا به سود واقعی این محصول باارزش دست پیدا کنند.
رمز موفقیت تنها در تولید محصول باکیفیت نیست اگر بهترین محصول را هم تولید کنید اما با خریداران دست‌اول ارتباط نگیرید موفقیت چندانی نخواهید داشت و سود اصلی نصیب بازرگانان و واسطه‌های داخلی و سایر کشورها خواهد شد.
بازاریابی نوین ابزارهایی در اختیار صادرکنندگان می‌گذارند که در حالی در شهر و کشور خود نشسته است کالا در معرض دید هزاران هزار خریدار عمده قار می‌گیرد. این ابزارها به نحوی کالا یا خدمات را به خریدار عمده معرفی می‌کنند که حتی در صورت سفر به ایران هم نمی‌توانند به این اطلاعات دست پیدا کنند و این همان چیزی است که دقیقاً خریداران عمده دنبال آن‌اند.
صادرکننده‌ای که همچنان با روش‌های قدیمی و سنتی عمل می‌کند یا در چرخه واسطه گران داخلی و خارجی می‌افتد یا در زمان کوتاه و با سود ناچیز از بازار خارج می‌شود و هرگز وارد بازارهای جذاب و پربازده صادراتی نخواهد شد!
موضوع دیگر مهارت‌های جامع صادراتی است که هر بازرگان موفق باید در مورد آنها بداند تا بتواند یک صادرات موفق را رقم بزند! مهارت‌هایی همچون مکاتبات در صادرات، روش‌های نوین بازاریابی و چگونگی شرکت در نمایشگاه‌ها کمک زیادی به صادرکنندگان عسل خواهد کرد!
دوستی می گفت شرایط صادرات عسل به روسیه خاص است. می خواستم ببینم این شرایط چیه؟
بهترین عسل را در نیشابور- شهرستان قدمگاه تولید می کنیم. واقعا نمی دونستم این اندازه می تونه برای صادرات عسل فرصت باشه! اگر دوستان کسی علاقه داشت تامین از من و صادرات و فروش از شما.