صادرات فرآورده های گوشتی و فرصت جدید پیش رو

⚡ در این متن سعی داریم شما را با صادرات فرآورده های گوشتی ، اصول بازاریابی و بازارهای نوظهور صادراتی آن آشنا کنیم.

سوسیس و کالباس از قدیمی‌ترین فراورده‌های غذایی است که ۳۰۰۰ سال قبل میلاد توسط سومریان ابداع شد اما تولید آن به شکل امروزی حدود ۲۰۰ سال قدمت دارد و اولین بار و در مقیاس تجاری در سال ۱۹۰۵ جرج لینر اولین نوع آن را با نام سوسیس لینر به بازار عرضه کرد.

از آن سال به بعد انواع متنوع فرآورده‌های گوشتی مثل انواع سوسیس و هات‌داگ، کالباس، ژامبون، برگرها، بیکن‌ها، ناگت‌ها، رست‌بیف‌ها و غذاهای آماده منجمد با تغییر شیوه زندگی و عادات غذایی مردم شکل گرفتند!

قدمت صنعت سوسیس و کالباس در ایران به حدود ۱۰۰ سال قبل می‌رسد. در آبان ۱۳۰۴ و بعد از جنگ جهانی اول تولید فرآورده‌های گوشتی در ایران آغاز می‌شود و در سال ۱۳۳۷ اولین کارخانه بزرگ سوسیس و کالباس در جنوب غرب تهران در یافت‌آباد تأسیس می‌شود که بنیان‌گذار آن آقای آرزومانیان است.

تغییر سبک زندگی باعث تغییر الگوی مصرف غذا در جهان شده است و تمایل به مصرف غذاهای آماده و فست‌فودها بیشتر شده است. سوسیس و کالباس به‌عنوان قدیمی‌ترین و پرمصرف‌ترین غذای آماده جایگاه ویژه‌ای در سبد غذایی مصرف‌کنندگان جهان دارد.

در حال حاضر بیش از ۲۰۰ واحد تولید فرآورده‌های گوشتی با ۸۰ نوع محصول در کشور داریم که استان‌های مازندران، تهران، البرز و اصفهان بیشترین تولیدکنندگان این محصول‌اند و بیش از سایر استان ها در صادرات فرآورده های گوشتی فعالند!

⚡ سالانه ۴۵۰ هزار تن سوسیس و کالباس توسط این کارخانجات تولید می‌شود و اگر زیرساخت‌ها فراهم شود افزایش تولید تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن هم در سال خواهد رسید.

گوشتیران، اندره، سولیکو، میکائیلیان، شام شام و ۲۰۲ از مهم‌ترین برندهای سوسیس و کالباس ایرانی اند. در این کارخانجات علاوه بر سوسیس و کالباس با فرمولاسیون‌های متنوع، انواع استیک،رست بیف، ژامبون، هات داگ، همبرگر، شینسل و غیره تولید می‌شوند.

مصرف سوسیس و کالباس در اروپا ۲۰ کیلوگرم، ترکیه ۱۵ کیلوگرم و در ایران با توجه به برداشت‌ها و تبلیغات منفی در حدود ۵ کیلوگرم در سال است.

⚡ ایران از کشورهای تولیدکننده فرآورده‌های گوشتی حلال است که می‌تواند محصولاتش را به کشورهای مختلف اسلامی و حتی کشورهای اروپایی برای مصرف مسلمان‌ها صادر کند و تولید فراورده‌های گوشتی در یک کشور مسلمان به عنوان نقطه قوت در صادرات فرآورده های گوشتی اهمیت زیادی دارد.

⚡ در سال‌های اخیر بیشترین حجم صادرات فراورده‌های گوشتی عمدتاً به کشورهای عراق و افغانستان بوده است در حالی که کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مانند امارات، قطر، عمان و دیگر همسایگان مسلمان ایران بازارهای خوب صادرات این محصولات هستند و با تمرکز بیشتر و بازاریابی اصولی می‌توان وارد این بازارها شد!

فقدان بازاریابی اصولی و برخی مشکلات دیگر فراورده‌های گوشتی در بازارهای هدف از مشکلات مهم این صنعت است که باعث شده است تاکنون در بازارها صادراتی ناموفق باشیم.

کد تعرفه یا HS کد سوسیس و کالباس در ایران ۱۶۰۱۰۰۰۰ است که برای تحقیقات بازار صادرات فرآورده های گوشتی می توان از آن استفاده کرد. یکی از الزامات صادرات فرآورده‌های گوشتی دریافت کد IR  است. این کد از طرف دامپزشکی صادر می‌شود و صنایع تولیدی را به رعایت برخی مسائل بهداشتی الزام می‌کند تا در صادرات محصولات بخصوص صادرات به اروپا شایستگی لازم را داشته باشند.

مهم‌ترین کشورهای صادرکننده سوسیس و کالباس جهان آلمان، ایتالیا، آمریکا، اسپانیا، لهستان، اتریش، فرانسه، هلند، بلژیک، دانمارک، مجارستان، برزیل، جمهوری چک‌اند!

⚡ و مهم‌ترین کشورهای وارد کننده این محصول باز هم کشور آلمان در صدر است و بعد از آن کشورهای انگلستان، فرانسه، بلژیک، هلند، کانادا، مکزیک، ژاپن، مجارستان، اسلواکی، دانمارک و اسپانیا از مهم‌ترین کشورهای واردکننده فرآورده‌ های گوشتی در جهان‌اند!

بنابراین در این بین کشورهایی به چشم می خورند که صرفا نقش واسطه گری دارند. بخصوص تجار آلمانی که به خوبی این واسطه گری در صادرات را به شکل حرفه ای و اروپایی آن انجام می دهند!

جایگاه محصولات حلال در جهان:

با توجه به پتانسیل و ظرفیت‌های بازار جهانی محصولات حلال، پیش‌بینی می‌شود که ۲۰ درصد تجارت جهانی مواد غذایی را به خود اختصاص دهد.

⚡ بر اساس آمار موجود، حجم گردش مالی محصولات حلال در دنیا ۱ ر ۳ تریلیون دلار برآورد می‌شود. در چند سال اخیر این علامت تجاری به‌صورت یک علامت جهانی از طرف کشورهای اسلامی معرفی شده به طوری که در کشورهای غیراسلامی هم استقبال خوبی از آن می‌شود.

حلال به غذاهایی گفته می‌شود که در دین اسلام مصرف آنها مجاز است. حلال همچنین عنوان مجموعه‌ای از نام و نشان‌های تجاری (برند) است که بر محصولات غذایی یا حتی غیر غذایی درج می‌شود. این نام برگرفته از معنی غذای حلال است که در دین اسلام آمده است. گوشت، فرآورده‌های گوشتی، محصولات بهداشتی، خمیردندان، لوازم آرایشی و حتی برس مسواک از جمله کالاهایی هستند که می‌توان از برند حلال در تولید آنها استفاده کرد.

⚡ ازآنجاکه تقاضای محصولات غذایی حلال در جهان روبه افزایش است و بیش از ۸/۱ میلیارد مصرف‌کننده مسلمان در ۱۸۵ کشور دنیا متقاضی استفاده از غذای حلال هستند. آسیای مرکزی، آسیای جنوبی، جنوب شرقی آسیا، کشورهای عربی، شمال آفریقا، بازار اروپا و آمریکا مناطقی هستند که تراکم مسلمانان در آنجا بیش از سایر مناطق جهان است.

پرجمعیت‌ترین کشورهای مسلمان اندونزی، پاکستان، نیجریه، بنگلادش، مصر، ایران، سودان و عراق هستند. در حال حاضر کشور اندونزی بیشترین جمعت مسلمان جهان را دارد اما پیش‌بینی می‌شود که در آینده کشور نیجریه به رتبه اول این رده‌بندی صعود کند.

در بین کشورهای مسلمان، مالزی در عرضه غذای حلال پیش‌گام و ایران هم در بین ۱۵ کشور اسلامی عضو، پتانسیل خوبی برای استفاده از این فرصت دارد.

مدت‌هاست کشور تایلند به عنوان یک کشور غیرمسلمان، یکی از بزرگ‌ترین مراکز تولید، فرآوری و عرضه محصولات حلال را دنیا را ایجاد کرده به‌طوری‌که مدعی‌اند در آینده به بزرگ‌ترین آشپزخانه جهان تبدیل خواهند شد و برای رسیدن به این هدف، بازارهای مصرف محصولات حلال را نشانه گرفته‌اند.

⚡ تقاضای کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس برای گوشت حلال هم از نظر کمیت و هم از نظر کیفیت همچنان در حال افزایش است که می‌تواند فرصت‌های خوبی برای فرآورده‌های گوشتی به وجود آورد.

غذای حلال نه‌تنها وجه شرعی بلکه وجه علمی و تجاری قوی هم دارد، به طوری که غیر مسلمان‌ها هم به استفاده از غذای حلال ترغیب شده‌اند و محصولاتی را که از کشورهای اسلامی می‌آیند و نشان حلال دارند را ترجیح می‌دهند.

قابلیت صادرات فرآورده های گوشتی از ایران به بازار اروپا

آلمان با ۱٫۵ میلیون تن سوسیس وکالباس بیشترین حجم مصرف اروپا را دارد طوری که ۲۷ درصد مصرف سوسیس و کالباس قاره سبز در آلمان است!

مصرف سوسیس و کالباس در آلمان حدود سه برابر دومین مصرف‌کننده بزرگ اروپا یعنی لهستان (۵۷۴ هزار تن) و سومین مصرف‌کننده یعنی فرانسه (۴۹۵ هزار تن) است.

⚡ در سرانه مصرف، چک ها، آلمانی‌ها و اتریشی‌ها بیشترین سرانه مصرف سوسیس و کالباس اروپا را دارند. (۱۹ کیلوگرم در سال به‌ازای هر نفر در جمهوری چک و آلمان و ۱۶ کیلوگرم در اتریش). اما پیش بیشترین نرخ رشد مصرف مربوط به کشور ایتالیا بوده است.

توسعه محصولات جدید با طعم‌، مزه و انواع هات‌داگ و سوسیس‌های متنوع فرصت‌های جدیدی برای رشد بازار ایجاد کند.

⚡ اکثر بازیگران صنعت سوسیس و کالباس در اروپا، استراتژی‌های توسعه محصول جدید و نوآوری را در پیش می گیرند. تعداد زیادی از سالمندان به گزینه‌های سوسیس سالم‌تر، از جمله هات‌داگ و سوسیس ارگانیک رو می‌آورند.

سوسیس گوشت خوک یا گاو دارای چربی ترانس است که از عوامل بیماری قلبی است؛ بنابراین، تعداد زیادی از مصرف‌کنندگان اروپایی برای جلوگیری از چاقی یا اضافه‌وزن، متقاضی هات‌داگ‌های ارگانیک و سوسیس‌های کم قند یا کم‌چربی‌اند.

مصرف‌کنندگان جوان (۳۴ سال یا کمتر) هات‌داگ‌ها و سوسیس‌های ارگانیک را ترجیح می‌دهند، تعداد زیادی از مصرف‌کنندگان جوان به خرید برندهای سوسیسی که گواهی ارگانیک دارند یا شیوه‌های دامپروری سالم‌تری دارند متمایل‌اند!

فرصت‌های صادراتی فرآورده های گوشتی

⚡  شهرنشینی در جهان همچنان رو به افزایش است و جهانی‌شدن و مهاجرت از روستاها به شهر نه‌تنها در ایران بلکه در تمام کشورهای جهان رو به افزایش است که عامل محرک افزایش مصرف فست‌فودها و فرآورده‌های گوشتی در جهان خواهد شد.

از سال ۲۰۱۸، آمریکای شمالی شهری‌ترین منطقه جهان بود که ۸۲ درصد کل جمعیت در مناطق شهری زندگی می‌کنند. پس از آن کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کارائیب که ۸۱ درصد جمیعت آنها در سکونت گاه های شهری متمرکز شده‌اند و ۷۴ درصد جمعیت اروپا هم در مناطق شهری زندگی می‌کنند.

فرهنگ غذایی در کشورهای درحال‌توسعه به تبعیت کشورهای توسعه‌یافته به تدریج به سمت غذاهای راحت و صرف غذا در خارج منزل نسبت به پخت‌وپز در خانه هدایت می‌شود.

اصلی‌ترین دلیل استفاده از فرآورده‌های گوشتی سهولت استفاده این محصولات است که ۷۰ درصد مصرف‌کنندگان آن را دلیل اصلی مصرف این فرآورده‌ها می‌دانند و ۲۰ درصد هم به‌خاطر طعم و مزه بهتر نسبت به گوشت و برخی به‌خاطر ارزان‌تر بودن نسبت به گوشت از دلایل بعدی مصرف‌کنندگان در خرید این محصولات است.

⚡ تولید سوسیس آلمانی به طور خاص در سراسر جهان شناخته شده است، انواع مختلف سوسیس بسته به مناطق مختلف محبوب است. محصولاتی که بیشترین تقاضا را دارند سوسیس‌های بسته‌بندی‌شده و همچنین سوسیس‌هایی هستند که جلوی مشتری آماده می‌شوند. به‌هرحال متوسط قیمت تمام شده هر کیلو سوسیس خام مرغوب در اروپا در سال ۲۰۲۰ بیش از هفت یورو بوده است که عدد بسیار قابل توجهی است!

در کشورهای پیشرفته فشار دولت‌ها در کاهش نمک، نیتریت، افزودنی‌ها و مواد دیگری است که در تولید انواع مختلف سوسیس و کالباس استفاده می‌شوند.

با کار روی این پارامترها با یک فرمولاسیون معقول می‌توان به ارزش های تغذیه‌ای سوسیس و کالباس تکیه کرد و برگ برنده تبلیغات بخصوص در کشورهایی که مصرف‌کنندگان حساسیت بالایی دارند روی کاهش یا حذف چنین افزودنی‌هایی است!

بهبود دستورالعمل‌های سوسیس و کالباس مثل آماده‌کردن سریع، از جمله حذف محصولات ناکارآمد و بهبود ظاهر محصول از راهکارهای دیگر حفظ یا ورود به بازارهای کشورهاست.

نوآوری‌های دیگر که بخصوص فضای آن برای تولیدکنندگان ایرانی فراهم است تولید فرمولاسیون‌های جدید با استفاده از گوشت ماهی است.

⚡ فرمولاسیون جدید، تغییر شکل، نوع بسته‌بندی و خاصیت سلامت‌زایی مهم‌ترین عوامل جذابیت عرضه فرآورده های گوشتی‌اند. دلیل محدودیت‌هایی که هرچند وقت یکبار از رسانه‌ها در مورد گوشت قرمز مطرح می‌شود مصرف‌کنندگان در برخی کشورها را به دنبال فرآورده‌های جایگزین گوشت قرمز می‌اندازد اما فرمولاسیون های جدید بخصوص با مواد اولیه سالم می تواند تا حد زیادی این بحران را پوشش دهد.

تولیدکنندگان ایرانی علاوه بر اینکه سال‌هاست در تولید فرآورده‌های گوشتی از مرغ به تبحر و استادی خاصی رسیده‌اند از طرف دیگر منابع بسیار خوبی از آبزیان پرورشی داریم که قیمت مناسبی نسبت به ماهیان دریایی دارند. حجم تولید این ماهیان در ایران به‌قدری است که علاوه بر مصرف داخلی بخش زیادی به کشورهای دیگر صادر شود.

⚡ اما راه‌حل جایگزین استفاده از گوشت سفید (مرغ و ماهی) در فرمولاسیون فرآورده های گوشتی است. در حقیقت با فراوری چنین محصولاتی و رسیدن به فرمول‌های فراسودمند می‌توان ابن محصولات را با چندبرابر ارزش‌افزوده تولید و صادر کرد.

و از طرفی کشور ما منبع گیاهان دارویی است و تولیدکنندگان می‌توانند با ترکیب گیاهان دارویی یا عصاره آن به فرمول‌های بی‌نظیری در طعم و ارزش تغذیه برسند و آن را برای بازارهای صادراتی آماده کنند.

⚡ ادویه‌جات متنوع، دانه خردل، پیاز، سیر، رازیانه، زنجبیل، به‌لیمو، نعناع فلفلی، پونه، زعفران، آویشن، زیره و صدها ادویه و طعم‌دهنده طبیعی دیگر در ایران وجود دارند که می‌توانند طعم‌های منحصربه‌فرد و بی‌نظیری در این فرآورده‌ها ایجاد کنند.

سوسیس کالباس و سایر محصولات فراوری شده گوشتی محصولات فاقد فیبرند و با توجه به اهمیت وجود فیبر در رژیم غذایی جای خالی فیبر و گنجاندن این ماده مفید در فرمولاسیون این محصولات کاملاً خالی است.

از طرفی مردم جهان به‌شدت دنبال محصولات کم کالری و رژیمی هستند و با قراردادن فیبر در تولید فرآورده‌های گوشتی می‌توان جذابیت این محصول را برای مصرف‌کنندگانی که به دنبال مصرف غذاهای کم کالری می‌گردند به‌شدت افزایش داد.

همچنین وجود مقداری نیاسین در سوسیس و کالباس به سلامت پوست، مو و چشم کمک بسیاری می‌کند و بررسی‌ها نشان داده است این ماده مانع از بروز افسردگی در افراد می‌شود. همچنین محدود کردن نیترات و استفاده بیشتر از نگهدارنده‌های طبیعی مثل پودر شیر تا حدود زیادی باعث افزایش خواص سلامتی این فرآورده‌ها می‌شود.

⚡ با تنوع فرمولاسیون فرآورده‌ های گوشتی به دلیل تشابه فرهنگی و اسلامی هم در بازار کشورهای اسلامی که تمایل زیادی به محصولات ایرانی دارند وارد شد هم با نوآوری و پیشنهادهای قیمتی بهتر جای فرآورده‌های گوشتی ایران را در کشورهایی پیشرفته باز کرد.

بنابراین با ایجاد تنوع در فرمولاسیون ( افزودنی های طبیعی، استفاده از گوشت سفید به جای گوشت قرمز، استفاده از نشان حلال و اهمیت به سلیقه و نیاز مشتری در کشور هدف می توان به صادرات فرآورده های گوشتی رونق دوباره داد!

نقش سلیقه، ذائقه و اولویت‌ها در موفقیت صادرات فرآورده‌ های گوشتی:

اغلب مصرف‌کنندگان سوسیس و کالباس ۲ گروه‌اند؛ کسانی که از طعم این فرآورده‌ها لذت می‌برند که اغلب جوانان و نوجوانان هستند و غذای آماده را به غذاهای خانگی ترجیح می‌دهند و گروهی که به دلیل نداشتن فرصت سراغ این محصولات می‌آیند.

انگیزه تولید فرآورده‌های گوشتی این بوده است که به وسیله گوشت و مواد دیگر مانند شیر خشک، سویا، آرد و سایر مواد پرکننده محصولی تولید شود که علاوه بر تأمین مواد مغذی، انرژی زیاد، قیمت کمتر از گوشت و طعم و مزه بهتر از گوشت را هم داشته باشد و سریع و آسان قابل مصرف باشد.

اما نوع سوم مصرف‌کنندگان هم وجود دارند که علاوه بر دریافت مزیت‌های دیگر فراورده‌های گوشتی، دنبال محصولات فراسودمند و لوکسی است که می‌خواهند متمایز باشند و سرویسی دریافت کنند که بالاتر از متوسط جامعه باشد!

 فرآورده‌های گوشتی در کشور ما با کیفیت بالا تولید می‌شود و برخی تولیدکنندگان ایرانی تجربه حدود ۱۰۰ ساله در این صنعت دارند. تولیدکنندگان می‌توانند با توجه کشور هدف بر حسب ذائقه، سلیقه و فرهنگ تغذیه‌ای هر کشور و هر منطقه محصولات و فرمولاسیون‌های متناسب آن کشور یا منطقه را فرموله و تولید کنند.

البته بد نیست صادرات را از کشورهای همسایه که ذائقه مصرف آنها به ما نزدیک است شروع کنیم؛ هرچند تولیدات ما به کشورهایی همچون افغانستان، ارمنستان، امارات، آذربایجان، عراق و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس صادر شده‌اند.

کشورهایی همچون عراق که تا ۱۵ سال پیش آشنایی چندانی با سوسیس و کالباس نداشتند مورد توجه محصولات ایران قرار گرفته‌اند و البته دراین‌بین رقبایی همچون ترکیه را باید در نظر داشته باشیم!

یکی از مصداق‌های فرهنگ صادراتی توجه به سلیقه و نیاز مردم در کشور هدف است! در تجارت نباید فکر کنیم تولیدکننده کالا را تولید و بسته‌بندی می‌کند و مشتری مجبور به خرید از ماست. توجه به سلیقه مشتری در عرضه کالا و بسته‌بندی موضوع مهمی است که باعث می‌شود کالا موردتوجه خریدار قرار گیرد و فروش اتفاق بیفتد.

این موضوع اتفاقاً در صادرات اهمیت بیشتری دارد زیرا سلیقه مشتری، فرهنگ و نحوه استفاده مردم یک کشور ممکن از یک کالا با سلیقه و نوع مصرفی که از مشتری ایرانی سراغ داریم متفاوت باشد و لازم باشد تا در بسته‌بندی یا خود کالا تغییراتی دهیم. توجه به همین نکات ساده می‌تواند یک بازرگان را در تجارت از سایرین متمایز کند.

خیلی اوقات مشکل ما این است که به مشتری می‌گوییم ما این محصول را تولید کرده‌ایم و انتظار داریم آن را بپسندد و بخرد در صورتی که معادلات در بازارهای جهانی تغییر کرده است و توجه به سلیقه مشتری از الزامات صادرت موفق است و این کار هم زیاد سخت و پیچیده نیست.

تنها کافی است با شناخت سلیقه و فرهنگ کشور هدف و تطابق کالا با ذائقه و نیاز خریداران که خیلی اوقات فقط تغییرات جزئی است اصطلاحاً آن کالا را برای آن بازار اختصاصی و سفارشی کنیم و بعد از آن است که معجزه تحقیقات بازار را در فروش صادراتی خواهیم دید.

مهارت های نوین در افزایش صادرات

شناسایی مهم‌ترین واردکنندگان محصول، چه بازارهایی تناسب بیشتری با محصول دارند؟ در چه بازارهایی رقابت کمتر است؟ تقاضا در آن بازار افزایشی است یا کاهشی؟ عرضه چه ابعاد و اندازه‌هایی مناسب کالای ماست؟ آیا کالا به مصرف خرده‌فروشی می‌رسد یا در صنایع بزرگ و کارخانجات استفاده می‌شود؟ کالا توسط واسطه‌ها بسته‌بندی و مجدد صادر می‌شوند یا به مصرف‌کننده نهایی می‌رسد؟ و بسیاری پرسش‌های دیگر که پاسخ آنها نزد تحقیقات یا مطالعه بازار است.

متأسفانه بسیاری از صادرکنندگان بدون تحقیقات بازار و نادیده‌گرفتن روش‌های نوین بازاریابی و تبلیغ شروع به صادرات می‌کنند و بعد از مدتی آن بازار را رها کرده و دنبال بازارهای جایگزین‌اند درصورتی‌که ورود به بازارهای جدید یا توسعه بازارهای فعلی اگر با تحقیق و چشم باز انجام شود موفقیت صادرکننده تا حد زیادی افزایش می‌یابد.

حلقه مفقوده در صادرات فرآورده های گوشتی، علاوه بر تنوع پایین محصولات و نوآوری است اما بخش زیادی به نبود مهارت های صادراتی، استفاده از ابزارهای نوین و عدم دریافت مشاوره از خبرگان بازارهای صادراتی است.

ما سال‌ها کشور وارداتی بوده‌ایم و شاید مهارت خوبی در واردات داریم اما هرگز پیشینه یک صادرات قوی غیر از مواد نفتی را نداشته‌ایم و به همین علت است که در صادرات ضعیف عمل می‌کنیم.

درصورتی‌که با کسب مهارت های صادراتی و استفاده از مشاوران می‌توان صادرات موفق فرآورده‌های گوشتی را رقم زد!

از طرفی استفاده از فضای دیجیتال از خریدهای جزء به خریدهای عمده و بین‌المللی کشیده شده است و خریداران در سراسر جهان با این فضا خو گرفته‌اند و شرط موفقیت صادرکننده هم حضور در این فضاها مطابق خواست و نیاز خریداران عمده است.

ابزارهای بازاریابی نوین به نحوی کالا یا خدمات را به خریدار عمده معرفی می‌کنند که حتی در صورت سفر به ایران هم نمی‌توانند به این اطلاعات دست پیدا کنند و این همان چیزی است که خریداران عمده دنبال آن‌اند.