صادرات خرما، فرصت ها و بازارهای جدید پیش رو
بازارهای صادرات خرما و فرصت های پیش رو
✍ در این متن سعی داریم شما را با صادرات خرما، اصول بازاریابی و بازارهای نوظهور صادراتی آن آشنا کنیم.
خرما محصول مناطق گرم جهان است و بیشتر در مناطق گرمسیر رشد می‌کند. میوه نرسیده آن ” خرک ” یا خارک نامیده میشود و به اولین مرحله رسیدن آن رطب می‌گویند.
⚡ ایران با تولید ۱۶% خرمای جهان و متوسط برداشت یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن در سال، بعد از مصر، بزرگ‌ترین تولیدکننده خرمای جهان است و در برخی سال‌ها با رقابت نزدیک با عربستان در جایگاه سوم قرار می‌گیرید. کشورهای عربستان، عراق، الجزایر، پاکستان، عمان، عمارات متحده عربی و تونس عمده‌ترین تولیدکنندگان خرمای جهان‌اند.
عمده کشورهای صادرکننده خرمای جهان هم عراق، ایران، تونس، مصر، عربستان، امارات و عمان‌اند.
ایران از کشورهای مطرح تولید خرمای جهان است و هرساله بخش زیادی از خرمای کشور صادر میشود. کیفیت خرمای صادراتی ایران در دنیا زبان زد است.
در خاک حاصلخیز ایران گونه‌های مختلف خرما تولید و عرضه میشود، اما تنها ارقامی صادر می‌شوند که کیفیت صادرات داشته باشند و حجم برداشت آن محدود نباشد.
عمده نخلستان‌های ایران در استان‌های فارس، خوزستان، بوشهر، هرمزگان، کرمان، یزد و سیستان و بلوچستان پراکنده‌اند و در هر استان معمولاً یک یا دو رقم غالب است.
در استان سیستان و بلوچستان خرمای مضافتی و ربی، در استان خوزستان خرمای برحی و گنطار، در استان بوشهر خرمای کبکاب، در استان کرمان خرمای مضافتی و در استان هرمزگان خرمای مرداسنگ میناب و خرمای پیارم حاجی‌آباد معروفیت بیشتری دارند.
⚡ تجارت خرما به دلیل افزایش تقاضا در هر پنج قاره جهان رو به افزایش است و علاقه مصرف کنندگان به خرمای ارگانیک از عوامل تقویت تقاضای بازار است. کارشناسان پیش بینی می کنند نرخ رشد مرکب سالانه مصرف جهانی خرما بین سال های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ ۴.۵ رصد رشد کند.
مهمترین ارقام خرمای صادراتی ایران
خرما پیارم
این خرما، گران‌ترین خرمای ایران است که بیشتر باغات آن در جنوب ایران به‌ویژه استان هرمزگان و مرکز آن شهرستان حاجی‌آباد است.
خرما پیارم خرما مریمی یا شکلاتی هم نامیده میشود زیرا رنگ پوست آن قهوه‌ای روشن است. این رقم در دامنه کوه پرورش می‌یابد و هیچ‌گونه ماده شیمیایی در پرورش آن استفاده نمی‌شود و کاملاً طبیعی و ارگانیک است.
خرمای پیارم از انواع خرماهای نیمه‌خشک است و ماندگاری بالایی دارد و باتوجه‌به اینکه گوشت و پوست خرما پیارم درجه یک کاملاً به یکدیگر چسبیده‌اند، ظاهری زیبا و جذاب دارد.
طعم بی‌نظیر، ظاهر زیبا و ماندگاری بالای این خرما توجه بازارهای جهانی را به خود معطوف کرده است و در حال حاضر کشورهای مختلفی به دنبال خرید خرمای پیارم ایران‌اند.
⚡ کشورهای امارات متحده عربی، ایتالیا، اسپانیا، فرانسه، روسیه، ارمنستان، تاجیکستان، ارمنستان، آلمان، اندونزی و ترکیه از خریداران این خرما هستند.
خرمای مضافتی
خرمای مضافتی بیشترین رقم صادراتی خرمای ایران است. رنگ این خرما به بنفش تیره و سیاه گرایش دارد که دارای گوشت، شهد و طعم فوق‌العاده‌ای است. شرایط آب‌وهوا و نوع خاک باعث میشود کیفیت خرما مضافتی هر منطقه متغیر باشد.
خرما یا رطب مضافتی بم مرغوب‌ترین، باکیفیت‌ترین و ماندگارترین رقم خرمای مضافتی ایران است. باغات این خرما در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و فارس هم وجود دارند و تقریباً همه آنها قابلیت صادراتی دارند.
خرمای مضافتی ۳ مرحله خارک، رطب و خرما را طی می‌کند اما بیشتر در مرحله رطب و خرما خریدوفروش قرار میشود. مردم کشور هند از خریدارن و طرفداران عمده خرمای مضافتی در جهان اند.
خرمای استعمران
خرما استعمران که با نام خرما سایر هم شناخته میشود از محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین خرماهای ایران است. این رقم عمدتاً در استان خوزستان و شهرهای جنوبی ایران کشت میشود و از شیرین‌ترین خرماهای دنیاست که قند آن بالای ۷۵% است. این رقم جزء خرماهای عمده صادراتی است که بازار خوبی در اروپا دارد. عمده نخلستان‌های بارور خرمشهر از نوع تجاری استعمران است.
به علت خصوصیات خوب آن از دیرباز در جهان به‌ویژه در اروپا مثل کانادا – انگلستان – استرالیا – و نیوزلند شناخته شده است. این نوع خرما با توجه به نیمه‌خشک بودن سریع در آب حل میشود و فقط پوست و کمی از الیاف آن باقی می‌ماند که بسیار موردتوجه خریداران اروپایی است.
خرمای زاهدی
از معتبرترین خرماهای صادراتی ایران خرمای زاهدی است که به نام قصب هم شناخته میشود. این خرمای بیضی شکل به دلیل رنگ خاص ، طعم فوق العاده و شرایط نگهداری و انبارش بسیار ساده ، طرفداران زیادی دارد.
رنگ خرمای زاهدی درجه یک، طلایی و براق است که غالباً در کارتن‌های ۱۰ کیلویی به بازارهای بین‌المللی عرضه میشود.
این خرما نیمه‌خشک تا خشک است و به‌راحتی در زمان نزدیک به برداشت به زمین می‌ریزد و از خرماهای دیررس است.
خرمای شاهانی
خرما شاهانی از دسته خرماهای مرطوب است که به‌صورت نیمه مرطوب و خشک هم برداشت میشود. در برخی استان‌ها خرمای شاهانی به نام‌های ” شاونی، شونی و خورک شانی ” هم معروف است.
این خرما شیرینی و ارزش غذایی بالایی دارد و در شیرینی‌پزی و استخراج شیره خرما از آن استفاده میشود. بیشترین مقدار، مرغوب‌ترین و باکیفیت‌ترین خرمای شاهانی مربوط به استان فارس است.
عمده صادرات این نوع خرما به کشورهای همسایه و به‌صورت محدود به کشورهای اروپایی انجام میشود.
خرمای برهی
خرما برهی از خرماهای بسیار مهم تجاری استان خوزستان است. این خرما عمدتاً در کشور عراق کشت میشود، اما امروزه در بسیاری نخلستان‌های استان خوزستان هم وجود دارد. پوست این خرما ضخیم است و نسبت گوشت به هسته حدود ۷۷.۷ درصد است. هسته تقریباً به گوشت چسبیده است هرچند به‌راحتی جدا میشود و کلاهک میوه هم به میوه زیاد نمی‌چسبد.
خرمای برحی در اوج گرمای شدید می‌پزد و طعمش به طرز عجیبی شگفت‌آور است. خرما برحی به دلیل مزه‌ای فوق‌العاده و دلچسب، قابلیت صادرات خوبی دارد.
هرچند بهترین خرما در تهیه خرما ارده کبکاب است اما برحی هم از بهترین انواع تهیه خرما ارده است.
روندهای جهانی و فرصت های صادراتی
به دلیل تقاضای بالا و هزینه تولید نسبتاً پایین، صادرات خرما از تجارت‌های پرسود جهان است. کشورهای عراق، تونس، عربستان سعودی، ایران، امارات، الجزایر و مصر از بزرگ‌ترین صادرکننده‌های خرمای جهان‌اند.
⚡ متأسفانه باوجوداینکه دومین یا سومین تولیدکننده خرمای جهان هستیم در صادرات متناسب با تولید پیش نرفته‌ایم و با داشتن ۶٫۵درصد حجم تجارت جهانی رتبه ششم کشورهای صادرکننده خرمای جهان را داریم!
- درصورتی‌که با وسعت و تنوع ارقام خرمای کشور هر استان ایران می‌تواند به‌اندازه کشوری مثل تونس ظرفیت صادراتی داشته باشد.
کشور تونس با اینکه از تولیدکنندگان مطرح جهان نیست اما در بهره‌وری در ارزش افزوده و صادرات جایگاه اول را دارد. دولت تونس با تولیدکنندگان همکاری خوبی دارد و بخشی از هزینه‌های بازاریابی شرکت‌ها را تقبل می‌کند و از طرفی باغداران را به باغبانی مدرن و بهره‌وری بیشتر هدایت می‌کند.
شناسایی درست بازارهای هدف باعث بهره‌وری قابل‌توجهی صادرات خواهد شد. اگر بدانید روی چه کشورها و چه بخش‌هایی از بازار تمرکز کنید و محصولتان را معرفی متناسب آن بازار کالاهای صادراتی را بهبود می‌دهید.
کشورهای هند، روسیه، قزاقستان، امارات، مالزی، اندوزی، پاکستان و آلمان از مهمترین واردکنندگان خرمای جهان‌اند. کشورهای امارت، مراکش، هند، اندونزی، قطر، روسیه، چین و آذربایجان ظرفیت‌های خوب صادراتی خرمای ایران‌اند. از دیگر بازارهای هدف خرمای ایران (بدون هسته) کشورهای استرالیا، نیوزلند، کانادا و کشورهای اروپای شرقی (لهستان و روسیه) است.
⚡ تجارت خرما به دلیل افزایش تقاضا در هر پنج قاره جهان رو به افزایش است و علاقه مصرف کنندگان به خرمای ارگانیک از عوامل تقویت تقاضای بازار است. کارشناسان پیش بینی می کنند نرخ رشد مرکب سالانه مصرف جهانی خرما بین سال های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ ۴.۵ رصد رشد کند.
نکته جالب توجه اینکه آفریقا ۷۰٪ مصرف جهانی خرما را دارد و بخصوص کشورهای اسلامی این منطقه خرما را در سفره های ماه رمضان سرو می کنند.
⚡ در حال حاضر آفریقا می تواند یکی از بازارهای بسیار جذاب خرمای ایرانی باشد اما اکثر تجار علاقه دارند خرما را به امارات، پاکستان، ترکیه و کشورهای واسطه صادر کنند. در صورتی که صادرات مستقیم خرما به آفریقا می تواند سود کشورهای واسطه را نصیب تاجر و تولیدکننده ایرانی کند!
در بین کشورهای همسایه، کشور ارمنستان با وجود جمعیت کم ظریفت صادراتی خوب خرمای ایران است. تاجرانی که در صادرات خرما به کشور ارمنستان فعالیت داشته‌اند توانسته‌اند سود خوبی به دست آورند. صادرات به این کشور به دلایل روابط سیاسی خوب و توافقات سیاسی و روابط مناسب بین دو کشور قابل‌افزایش هم است.
کشور روسیه در منطقه‌ای کاملاً سرد و برفی است و امکان کشت خرما در آن وجود ندارد بنابراین مجبور است خرمای خود را از سایر کشورها تأمین کند.
به دلیل آب و هوای سرد و برفی کشور روسیه مصرف خرما در این کشور از میانگین جهانی بسیار بالاتر است و به همین دلیل صادرات خرما به روسیه رونق دارد. مهم ترین انواع خرمای صادراتی ایران به روسیه خرمای مضافتی، خرمای پیارم و خرمای کبکاب است اما سایر ارقام هم ظرفیت پذیرش بازار را دارند.
متأسفانه برخی تجار ایرانی برای صادرات و فروش خرما به خریداران عمده این کشور با یکدیگر رقابت می‌کنند و تا جای که امکان دارد از سود خود می‌زنند درصورتی‌که صادرکننده بخصوص صادرکننده خرما نباید از هدفی که برای تجارت خود تعیین کرده است پایین بیاید!
بازاریابی و تجارت اصول خودش را دارد و قیمت در بازاریابی تنها عاملی است که نه‌تنها سود و بقای صادرکننده را تضمین می‌کند بلکه استمرار آن هم برای صادرکننده و هم تولیدکنندگان در گرو قیمتی است که تجار با خریداران مذاکره می‌کنند.
ضمن اینکه بسیاری صادرکنندگان خود را محدود به خریداران اندکی در کشور هدف می‌کنند درصورتی‌که همیشه فرصت ارتباط با سایر خریداران در کشور هدف وجود دارد اما ضعف ارتباط‌گیری، بازاریابی و تبلیغات باعث میشود صادرکنندگان ایرانی به فروشندگان عمده دست‌اول نرسند و برای فروش کالا به خریداران محدود با خودشان جنگ قیمتی راه بیندازند.
- روسیه بازار تجاری روبه‌رشد محسوب میشود و راهکارهای ویژه ویژه‌ای بازاریابی، صادرات و فروش محصولات به این کشور وجود دارد.
- کشور ترکیه هم از کشورهایی است که خرمای ایران به آن صادر میشود و تجار سالانه سود قابل قبولی از این طریق به دست می‌آورند. این کشور با جمعیت ۸۰ میلیون‌نفری مسلمانان از بهترین خریداران خرمای ایران است.
ایران باعرضه خرمای باکیفیت و قیمت مناسب توانسته است این کشور را در خرید خرمای موردنیازش تشویق کند. ایران حدوداً ۲۰ میلیون دلار خرما به این کشور صادر می‌کند و حدود ۸ میلیون دلار هم ظرفیت خالی برای واردات خرما به این کشور وجود دارد که عدد قابل‌توجهی است.
ایران یکی از نزدیک‌ترین کشورها به قطر و سرشار از منابع و محصولات کشاورزی گوناگون است. صادرات خرما به قطر هم می‌تواند از تبادلات پرسود بین دو کشور باشد. تاجرهای ایرانی علاقه زیادی به صادرات محصولات کشاورزی به این کشور دارند.
⚡ مزیت بازار قطر نزدیکی این کشور به سواحل ایران بخصوص بندر دیر استان بوشهر است که از طریق حمل دریایی خرمای ایران به این کشورها صادر میشود و اتفاقاً قطر بازار خوبی برای خرمای درجه یک صادراتی است. قطری‌ها حاضرند برای محصول باکیفیت و درجه یک و البته بسته‌بندی شکیل پول خوبی بدهند. این کشور حدود ۱۰ میلیون دلار ظرفیت خالی واردات خرما دارد که تجار ایرانی می‌توانند از این ظرفیت خالی استفاده کنند.
خرما به روش‌های مختلف در قطر سرو میشود. برخی مشتریان خرمای پرمغز مانند بادام هندی یا بادام را سفارش می‌دهند و برخی ترجیح می‌دهند در ماه رمضان دسر و کیک خانگی درست کنند. خرمای طعم‌دار فرآوری شده محصولی پررونق منطقه است. خرمای فرآوری شده با طعم‌های شکلات، کارامل یا مخلوط با زعفران در بازار عرضه میشود.
کشور چین جمعیت زیادی دارد ازاین‌رو این کشور سالانه تقاضای زیادی در خرید خرما دارد و در سال‌های اخیر این میزان به مقدار قابل‌توجهی افزایش‌یافته است. برقراری روابط تجاری و سیاسی خوب بین دو کشور فرصت مناسبی صادرات این محصول فراهم کرده است.
تاجران ایرانی می‌توانند روابط خوب دو کشور را غنیمت بدانند و از آن برای سودآوری و صادرات خرما بهره ببرند. مهمترین رقبای ایران در این بازار کشورهای عربستان، مصر، عراق، امارت متحده عربی و پاکستان‌اند.
یکی از استراتژی های بازاریابی صادراتی، شناسایی بهترین بازارهای پربازده و گرفتن سهم از این بازارهاست. که البته برای هر کشور و محصول متفاوت است.
کشور هند هم تاکنون بازار خوبی برای صادرات خرمای ایران بوده است. رقبای خرمای ایران در هند کشورهای عراق، امارات، عربستان و عمان‌اند.
- خرمای کیمیا یا خرمای مضافتی در هند طرفداران بیشتری دارد. هندی‌ها سالانه این خرما را در تناژهای بالا از طریق هوا، دریا و زمینی به کشور خود وارد می‌کنند. تم بسته‌بندی خرما کیمیا معمولاً سفیدرنگ است و بسیاری از کشورها از این رنگ برای فروش این خرما استفاده می‌کنند.
بسته‌بندی خرمای صادراتی
بسته بندی در موفقیت صادرات بسیار موثر است و اگر باسلیقه و اصولی انجام شود در جلب مشتری و افزایش فروش مؤثر است. تکنولوژی باعث به‌روز شدن شیوه‌های بسته‌بندی شده است و شرکت‌ها در حال بهبود بسته‌بندی محصولات خود هستند تا با سایرین رقابت کنند.
در انتخاب بسته‌بندی توجه به سلیقه مشتری و فرهنگ مصرف اهمیت زیادی دارد. مشتریان کشورهای مختلف اندازه، شکل و طرح‌های متفاوت بسته‌بندی را می‌پسندند. کشورهای عربی جعبه‌های خرما در حجم بزرگ‌تر و کشورهای اروپایی بسته‌بندی‌های کوچک و وعده ای را بیشتر دوست دارند. بسته به کشور هدف می‌توان نوآوری یا تمایزهایی در بسته بندی قائل شد.
استفاده از طراحی سبز (قابل‌بازگشت به طبیعت – قابلیت تجزیه شدن) یا بسته‌بندی‌هایی که قابلیت استفاده بعد از مصرف را به مشتریان بدهند ایده‌های خوبی است.
از هر تکنیکی که در بسته‌بندی استفاده میشود سعی کنید به ذهن خریدار ضربه بزنید. اگر می‌توانید سایر حواس خریدار را هم با بسته‌بندی درگیر کنید وقتی مشتری بسته را لمس می‌کند احساس مرغوبیت و اصالت کند. هزینه زیاد روی بسته‌بندی برای بازارهایی که توجیه دارند یا بخواهیم برندسازی کنیم کاملاً منطقی و به‌جاست!
صادرات خرما به اروپا
اگرچه اروپا بزرگ‌ترین بازار واردات خرما نیست، اما سریع‌ترین نرخ واردات خرمای جهان را داشته است. اروپا سهم واردات جهانی خود را از ۱۰ درصد در سال ۲۰۱۵ به بیش از ۱۶ درصد در سال ۲۰۱۹ افزایش داد. کل واردات خرمای اروپا در سال ۲۰۱۹ به ۱۶۲ هزار تن رسید که ارزش آن ۴۰۵ میلیون یورو بوده است.
⚡ سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس بیش از ۵۰ درصد واردات خرمای اروپا را دارند و در رده‌های بعدی ایتالیا و هلند قرار گرفته‌اند.
در پنج سال آینده، بازار خرمای اروپا احتمالاً ۷ تا ۱۰ درصد رشد خواهد کرد. این رشد تقاضا از افزایش استفاده شیرین‌کننده‌های طبیعی جایگزین شکر در صنایع غذایی اروپاست.
افزایش تقاضا برای میان وعده‌های سالم و جایگزین‌های شکر، همراه با نوآوری محصول، نیروی محرکه مصرف خرمای اروپا است هم‌زمان با واردات خرمای تازه، احتمال افزایش واردات شیره خرما، رب خرما، خمیر خرما، ترافل خرما، چیپس خرما، عسل خرما، و سایر فرآورده‌های خرما هم وجود دارد.
خرمای ایرانی کیفیت مرغوبی دارد و گفته میشود برخی کشورهای اروپایی مثل فرانسه و اسپانیا پس از خرید خرمای ایرانی بسته‌ها را باز می‌کنند و با بسته‌بندی مجدد، کالا را به سایر کشورهای اروپایی می‌فروشند که این موضوع نشان می‌دهد محصولات ایرانی تا حد زیادی با استاندارهای اروپا همخوانی دارد و باید روی بسته‌بندی و سورتیگ کار شود.
از مهم ترین ارقام خرمای صادراتی ایران به اروپا خرمای سایر (استعمران)، خرمای مضافتی و خرمای پیارم نام است. خرمای پیارم به علت شباهت به خرمای مجول استقبال خوبی از آن شده است و جز ارقام بسیار مناسب صادراتی به اروپاست.
سایر توصیه‌های بازاریابی صادرات خرما:
- فاصله تولیدکننده و فروشنده با حذف واسطه‌های غیرضروری کم شود. مگر صنعت خرما چقدر توان برایش باقی‌مانده تا چندین واسطه بخواهند از آن کسب درآمد کنند. صادرکنندگان باید با مدیر کارخانه یا مستقیم با باغدار در ارتباط باشند تا با حذف واسطه‌ها صادرات و تولید خرما توجیه داشته باشد.
⚡ هر صادراتی منجمله صادرات خرما با بازارشناسی آغاز شود و باید از صادرات تصادفی و بی‌برنامه خودداری شود. تحقیقات، دریافت مشاوره و مطالعه بازار از الزامات صادرات موفق است
- شناخت سلیقه و سنجش بازار در کشف پارامترهای کیفیت بازار و اولویت‌بندی آنها احتمال موفقیت صادرات را بیشتر می‌کند. تعریف و اولویت کیفیت هر بازار فرق می‌کند! آیا ارگانیک بودن در اولویت است یا شیرینی و طعم یا بسته‌بندی خرما. برای هر بازار اولویت‌های کیفیت را پیدا کنید.
- کیفیت از مزرعه شروع میشود و تا تحویل ادامه دارد. کیفیت در بسته‌بندی و تبلیغات خلاصه نمی‌شود. بازرگان و صادرکننده باید با باغدار تعامل نزدیک داشته باشد تا شروط و خواسته بازار هدف به او منتقل شود.
- صادرکنندگان باید به دنبال بازارهای پربازده باشند و خودشان را به کشورهای همسایه محدود نکنند. با کار روی کیفیت از مزرعه تا تحویل و تبلیغات، صادرکننده را به کشورهای پربازده می‌رساند.
⚡ تقاضای خرما در بازارهای اروپا در حال افزایش است و صادرکننده ایرانی باید چه روی صادرات محصول اصلی و چه فرآورده‌های آن کار جدی کند. وقتی صادرکننده در فهرست صادرکنندگان به اروپا قرار گیرد سایر خریداران هم با سرعت بیشتری به او اعتماد می‌کنند.
- از انواع درجه ۳ خرما را در تهیه فرآورده‌های خرما چون چیپس خرما، عسل خرما، شیرهٔ خرما و … استفاده شود. از کارخانجات و کارگاه‌های که خرمای درجه پایین را به محصولاتی با ارزش افزوده بالا تبدیل می‌کنند، استفاده شود.
- بازار چین را جدی بگیرند علاوه بر اینکه در بازار چین تقاضاهای جدید بخصوص برای انواع مرغوب خرما در حال شکل گیری است می توان به راحتی از سایر رقبای فعال در بازار چین سهم گرفت.
- در انتها و مهم‌تر از همه اینها، این است که علی‌رغم اینکه ایران رتبه سوم تولید خرمای جهان را دارد مثل خیلی از محصولات دیگر رتبه‌ای در صادرات خرما ندارد و دلیل عمده آن ضعف مهارت‌های صادراتی در بین صادرکنندگان ایرانی است.
- برای یک صادرات موفق به مجموعه‌ای از مهارت‌های صادراتی نیاز است بخصوص مهارت‌های بازاریابی و مهارت‌های ارتباطی که اگر این دو مهارت در بین صادرکنندگان تقویت شود می‌توان نتایج خیلی بهتری در صادرات به دست آورد!
دیدگاه‌ها (0)