صادرات انجیر، بازارها و فرصت‌های جدید پیش رو

✍  در این متن سعی داریم شما را با صادرات انجیر( تازه و به صورت خشکبار)، اصول بازاریابی و بازارهای نوظهور صادراتی آن آشنا کنیم.

انجیر، این میوه شگفت‌انگیز دارای خواص بی‌شمار است ازاین‌جهت به آن شگفت‌انگیز می‌گوییم که خیلی از بیماری‌ها به‌راحتی با خوردن این میوه درمان خواهند شد. انجیر از میوه‌های آسمانی است که مسلمانان این گیاه را گرامی می‌دارند و در قرآن کریم در آغاز سوره تین هم به این گیاه قسم‌خورده شده است.

⚡ درخت انجیر یک گیاه ریز برگ نیمه‌گرمسیری است و با اینکه با شرایط آب‌وهوایی و خاک سازگار است اما بیشتر زمستان‌های معتدل و تابستان‌های گرم را ترجیح می‌دهد. درخت انجیر تا سیصد سال عمر می‌کند و تا ۱۵ متر هم رشد می‌کند. انجیر به لحاظ رنگ به انجیر سیاه، انجیر زرد و سبز تقسیم می‌شود. ایران از کشورهای نامدار تولید انجیر جهان است که مرغوبیت عالی و طرف‌داران زیادی در بازارهای صادراتی دارد.

از انجیر در تهیه شیرینی‌جات مختلف مانند شکلات، بیسکوئیت، کیک و کلوچه استفاده می شود. شربت انجیر (متفاوت با آب‌انجیر)، مسقطی انجیر، مربای انجیر و مارمالاد ، ترشی، کمپوت، سوپ و پوره هم از فرآورده های اصلی انجیر است.

⚡ صادرات انجیر ایران هم به‌صورت تازه و هم خشک انجام می‌شود یا به صورت ترکیب با سایر خشکبار( میوه های خشک) و آجیل ها به بازارهای صادراتی راهی می شود. انجیر خشک ایران با کیفیت صادراتی از اقلام خشکباری مطرح و برجسته تجارت بین‌الملل مواد غذایی است. مصرف انجیر خشک عمدتاً به‌صورت مخلوط با سایر میوه‌های خشکباری و یا مصرف مستقیم دارد.

 ⚡ فواید انجیر خشک چند برابر خواص انجیر تازه است. گفته می‌شود هر انجیر خشک به‌اندازه ۴ انجیر تازه خاصیت دارد و ۶ برابر بیشتر از انجیر تازه کالری دارد. ویتامین و مواد معدنی بیشتری دارد و حاوی پکتین است که باعث کاهش کلسترول خون می‌شود.

مناطق کشت انجیر در ایران

بیشترین انجیر دنیا در خاورمیانه تولید می‌شود. کشور ترکیه با تولید ۳۰۵ هزار تن انجیر در سال بزرگ‌ترین تولیدکننده این محصول در جهان است. بعد از کشور ترکیه، کشورهای مصر و الجزایر هرکدام با تولید ۱۶۷ هزار تن و ۱۳۱ هزار تن به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم این رده‌بندی‌اند. ایران هم با تولید سالیانه ۷۰ هزار تن چهارمین کشور تولیدکننده انجیر دنیاست.

⚡ انجیر محصول فانتزی و ارگانیک محلی و بومی استان فارس است (تصویر بالا، انجیر دیم استان فارس در دل کوهپایه های زاگرس) . بیشتر باغ‌های انجیر ایران در استان فارس است. دراین‌بین شهرستان استهبان نزدیک به نیمی از باغ‌های انجیر کشور را در خود جای داده که بر همین اساس قطب تولید انجیر لقب گرفته است. شهرستان استهبان، باکیفیت‌ترین و بی‌رقیب‌ترین انجیر جهان را تولید و عرضه می‌کند.

شهرستان نی‌ریز بعد از استهبان رتبه دوم تولید و سطح زیر کشت انجیر استان فارس را دارد. داراب و جهرم نیز شهرستان‌هایی هستند که کشت بالای انجیر را دارند.

در استان لرستان شهرستان پلدختر سالانه ۲۰ هزار تن انجیر سیاه تولید می‌شود که علاوه بر مصرف داخلی به کشورهای اروپایی، ترکیه ( بیشتر با هدف صادرات مجدد)، اتریش و مجارستان صادر می‌شود.

زودرس بودن این محصول شاخصه‌ای است که انجیر لرستان را در کشور ممتاز کرده به‌طوری‌که این محصول ۲۰ روز زودتر از محصول سایر کشورها روانه بازار می‌شود و این موضوع یک مزیت در صادرات و عرضه انجیر تازه به بازار است.

انواع انجیر خشک:

انجیر خشک از نظر فرم فیزیکی و بسته‌بندی انواع مختلفی دارد اما همه آنها همان انجیر خشک آفتابی‌اند که انواع مختلفی دارند و به‌عنوان ماده خام در مرحله آخر فرآوری، کارگران شکل‌های مختلفی به میوه می‌دهند و سپس در بسته قرار می‌دهند.

• انجیر خشک پرک
• انجیر خشک خندان
• انجیر خشک صد و یک (صد و یک یا ۱۰۱) درجه ۱ و ۲
• انجیر خشک معمولی درجه ۱ و ۲

دسته‌بندی تجاری انجیر خشک

⚡ دسته بندی انواع تجاری انجیر خشک

• انجیر خشک درجه AAA یا سوپر: این نمونه محصول معادل انجیر خشک پرک است. در این دسته، دانه‌ها خندان (شکفته یا دهان باز)، اندازه آنها بزرگ‌تر از ۲۴ میلی‌متر و رنگ آنها هم زرد و سفید است. این انجیر از گران‌ترین انجیرهای است که در بازار داخلی و خارجی بسیار پر طرف‌دار است.
• انجیر خشک صد و یک (۱۰۱): اندازه دانه‌ها ۲۰ تا ۲۴ میلی‌متر و رنگ آنها زرد و سفید است.
• انجیر خشک درجه AA :

اندازه دانه‌ها حدود ۲۲ میلی‌متر و رنگ محصول معمولاً زرد و سفید است. برخی دانه‌ها نیز خندان (دهان باز) اند.

• انجیر خشک درجه A:
  اندازه دانه‌ها در این دسته حدود ۲۰ میلی‌متر و رنگ آنها روشن است.
• انجیر خشک درجه AB:
  دانه‌بندی انجیر خشک تنوع بیشتری دارد اما معمولاً در حدود ۱۸ میلی‌متر است.
• انجیر خشک درجه B:
  اندازه دانه‌ها از ۱۴ تا ۲۰ میلی‌متر متفاوت است. درصد انجیر تیره‌رنگ در این نوع از انواع قبلی بیشتر است.

ویژگی انجیر صادراتی

انجیر از محصولات کشاورزی پر طرف‌دار دنیاست و سالانه حجم زیادی از آن در دنیا مبادله می‌شود. انجیر صادراتی بدون خرابی و آفت‌زدگی، ظاهر درخشان و رنگ آن روشن است. دانه‌های آن باید درشت، گوشتی و شیرین باشد. انجیر صادراتی بدون خرابی و آفت‌زدگی، ظاهر درخشان و رنگ آن روشن است. دانه‌های آن باید درشت، گوشتی و شیرین باشد.

⚡ انجیر تازه به دلیل آسیب‌پذیری زیاد کمتر صادر می‌شود اما انجیر خشک به دلیل حمل راحت‌تر و فسادپذیری کمتر بیشتر موردتوجه است. انجیر خشک صادراتی باید کاملاً سورت شده، یک‌دست و طعم و بوی کاملاً طبیعی و دلنشین داشته باشد.

هرچه انجیر شیرین‌ و آبدارتر باشد، شکاف بزرگ‌تری در آن ایجاد می‌شود، بنابراین انجیر خشک درجه یک شکاف‌دار و شیرین است. انجیرهای تازه باید باکیفیت و ارگانیک تولید شوند و شیوه‌های خشک‌کردن آن کاملاً طبیعی باشد.کشورهای صادرکننده انجیر در جهان

عمده صادرات انجیر به بازار جهانی از کشور ترکیه انجام می‌شود و کشورهای افغانستان، اتریش، اسپانیا و هلند هم در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در سال ۲۰۱۹-۲۰۲۰ حدود ۱۵۰ هزار تن انجیر خشک در دنیا تولید شد که کشور ترکیه سهم قابل‌توجهی در این صادرات داشته است. به‌طوری‌که در سال ۲۰۲۰ با صادرات ۲۶۰ تن، ۲۹۶ میلیون دلار درآمد کسب کرده است.

ایران رتبه پانزدهم صادرات انجیر جهان را دارد و با اینکه انجیر ترکیه طعم ضعیف‌تری نسبت به انجیر ایرانی دارد در صادرات محصول درجه یک هم پیشتاز است.

⚡ ضعف‌های مراقبت‌های پس از برداشت و نحوه خشک کردن، ضعف‌های بازاریابی، برندسازی و بسته‌بندی مطابق استاندارهای جهانی باعث شده آنچه شایسته انجیر ایران در بازارهای صادراتی است را به دست نیاوریم! هر چند در معدود موارد خیلی خوب عمل کرده ایم!

کشورهای هند، آلمان، فرانسه، آمریکا، انگلستان، ایتالیا، اتریش، هلند و ژاپن بزرگ‌ترین واردکنندگان انجیر جهان‌اند.

صادرات انجیر به اروپا

اتحادیه اروپا از بازارهای بزرگ مصرفی انجیر است. افزایش تمایل به زندگی سالم سبب شده محصولاتی مانند پسته، بادام، کشمش، انجیر و دیگر خشکبارها فروش خوبی در کشورهای اروپایی داشته باشند.

⚡ حجم واردات خشکبار به اروپا بسیار زیاد است و از اصلی‌ترین محصولات صادراتی ایران به این قاره سبز هم خشکبار ایرانی است. اقسام میوه خشک و خشکبار وارداتی به اروپا به‌صورت فله است که بعد از طی‌کردن پروسه‌های قانونی و بهداشتی به کارخانه‌های فرآوری و سورتینگ منتقل می‌شوند.

ایران در تولید محصولات کشاورزی به‌ویژه خشکبار بسیار توانمند است و این پتانسیل موقعیت بسیار خوبی در صادرات خشکبار به بازارهای اروپا فراهم کرده است. بخش عمده تولیدات ایرانی در صادرات به اروپا را خشکبار تشکیل می­دهد و از بین کشورهای اروپایی کشورهای اسپانیا و آلمان بهترین گزینه‌های صادرات خشکبارند.

⚡ متداول‌ترین الزامات صادرات خشکبار به اروپا، شامل:

• میزان رطوبت که در قوانین مشخص شده است
• اندازه که باتوجه‌به قیمت در خشکبار مختلف متفاوت است
• میزان و نوع مواد نگهدارنده

کشورهای اروپایی قوانین خاصی نسبت به ورود مواد غذایی دارند. میزان سموم خشکبار باید قبل از واردشدن به اروپا برسی شود.

صادرات به اروپا و کشورهای تراز اول اعتبار قابل‌توجهی برای صادرکننده خواهند آورد که باعث می‌شود سایر خریداران عمده هم تمایل داشته باشند با صادرکننده وارد مذاکره و درخواست همکاری دهند.

فرهنگ تجارت در اروپا این است که چنانچه بتوانید در وعده‌های خود صادق باشید اروپایی‌ها به‌راحتی شما را کنار نخواهند گذاشت و اساس یک تجارت طولانی و سودآور شکل خواهد گرفت.

قیمت محصولات صادراتی به اروپا بسیار بالاست پس حاشیه سود زیادی برای صادرکننده دارد. صادرات به اروپا سخت نیست اما نیاز به رعایت الزامات خاص است. متأسفانه بسیاری از صادرکنندگان به دنبال الزامات نیستند و تنها می‌گویند صادرات به اروپا سخت است. در صورتی که خیلی از محصولات ایرانی بخصوص محصولاتی که در آنها سموم و مواد شیمایی حداقل است می‌توانند برای صادرات به اروپا گزینه‌های خوبی باشند.

در بسیاری کالاها حداقل بعد از دو دست واسطه‌گری، محصول فله ایران به دست تولیدکننده کشور ثالث می‌رسد و در آنجا کالا مجدداً بسته‌بندی و با برند آن کشور صادر می‌شود. با این روش هیچ نام و نشانی از صادرکننده محصول ایرانی روی محصول نیست و بدتر اینکه فروش خشکبار من‌جمله انجیر به واسطه‌های سایر کشورها و نه تولیدکننده باعث فروش کالا با حداقل قیمت می‌شود.

روش‌های نوین بازاریابی، تحقیقات بازار و تبلیغات بین‌المللی دیجیتال روش‌های ارزان و مؤثری هستند که می‌تواند خریدار عمده دست‌اول را به تولیدکننده و صادرکننده ارتباط دهد.

همان‌طور که روش‌های بازاریابی داخل کشورها دست خوش تغییر شده است ابزارهای نوین هم راهکارهایی برای فروش صادراتی، انتخاب بهترین بازارهای صادراتی و تبلیغات بین‌المللی فراهم کرده است که تأثیرات زیادی در موفقیت صادرات دارد.

این را هم در نظر بگیرید فروش کالا به دیگر ملیت‌ها که در فرهنگ و سبک زندگی با ما متفاوت‌اند، نیاز به شناخت بازار هدف و کشف سلیقه خریداران دارد. 

⚡ اغلب شرکت‌ها فکر می‌کنند درک خوبی از مشتریان دارند. در حالی که سلیقه مشتریان مختلف، متفاوت است! تحقیقات بازار اطلاعات بسیار مفیدی در مورد کشف نیاز و سلایق مشتری در کشور یا کشورهای هدف به صادرکننده می‌دهد و بعد از به دست آوردن این اطلاعات است که دید او نسب به بازار هدف تغییر می‌کند.

⚡ بعد از دسترسی صادرکننده به اطلاعات تحقیقات بازار، بازرگان متوجه می‌شود با یکسری تغییرات کوچک می‌توانند تفاوت فاحشی در فروش چه در حجم و چه قیمت ایجاد کند و می‌فهمد چگونه از فرصت‌های پیش رو استفاده کند.

صادرات انجیر به کشورهای آسیایی:

در بین کشورهای آسیایی کشورهای هند، ژاپن، امارات، عربستان سعودی، چین و هنگ‌کنگ از مهم‌ترین واردکنندگان انجیر جهان‌اند.

کشورهای ژاپن، هنگ‌کنگ و چین برای صادرات محصول تحت برند و درجه یک مناسب‌اند! و کشور هند هم به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده انجیر جهان، انجیر را به‌صورت فله از افغانستان تأمین می‌کند و باتوجه‌به مشکلات اخیر افغانستان احتمالاً به دنبال جایگزین‌هایی برای تأمین انجیر خواهد بود.

⚡ کشور ژاپن هم بخشی از انجیر خود را از ایران وارد می‌کند و با توجه به اینکه انجیر ایران در این کشور تا حدودی شناخته شده است و از طرفی طعم انجیر ایران از انجیر ترکیه بهتر است می‌توان از این بازار سهم گرفت. مهم‌تر اینکه در سال‌های اخیر بازار انجیر در ژاپن رو به افزایش است.

اهمیت بسته بندی انجیر در صادرات

 عموماً بسته‌بندی محصول صادراتی حساسیت بیشتری دارد. انتخاب بسته‌بندی زیبا و شکیل متناسب با سلیقه مردم هر کشور، قدرت رقابت‌پذیری کالا را در بین سایر کالاهای مشابه افزایش می‌دهد.

⚡ بسته‌بندی زیبا به معنای انتخاب طرح گران که هزینه زیادی برای صادرکننده دارد نیست. بلکه باتوجه‌به قدرت خرید کشور هدف محصول را بسته‌بندی کنید و با تنوع بسته‌بندی دست خریدار را در انتخاب نوع بسته‌بندی باز بگذارید.

در کشورهای کمتر توسعه‌یافته بیشتر مردم به دنبال قیمت مناسب‌اند بنابراین بسته‌بندی ارزان و مناسب که باعث افزایش زیاد قیمت محصول صادراتی نشود انتخاب صحیحی است.

در کشورهای توسعه‌یافته و برخی کشورهای ثروتمند عربی موضوع متفاوت است و باید در انتخاب بسته‌بندی دقت بیشتری شود.

بسته‌بندی خوب برای خشکباری مانند انجیر باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد.

• از نفوذ رطوبت جلوگیری کند.
• از سطح شفاف و درخشانی در جلب مشتری برخوردار باشد.
• از نفوذپذیری نور به داخل بسته‌بندی جلوگیری شود.
• در تولید آن از مواد مضر و سمی استفاده شود.
• از واردشدن اکسیژن جلوگیری کند و درعین‌حال رطوبت محصول را حفظ کند.
• در عین باکیفیت بودن قیمت مناسبی هم داشته باشد.

در تجارت و بخصوص صادرات نباید فکر کنیم تولیدکننده کالا را تولید و بسته‌بندی می‌کند و مشتری مجبور به خرید از ماست. توجه به سلیقه مشتری در عرضه کالا و بسته‌بندی موضوع مهمی است که باعث می‌شود کالا مورد توجه خریدار قرار بگیرد و فروش اتفاق بیفتد.

فرهنگ و سلایق مشتری یک کشور ممکن است با فرهنگ و سلیقه‌ای که ما از مردم ایران در ذهن داریم بسیار متفاوت باشد و لازم شود تا در بسته‌بندی یا نحوه ارائه کالا تغییراتی دهیم. توجه به همین نکات ساده می‌تواند یک بازرگان را در تجارت موفق کند!

بسته‌بندی شیشه‌ای

در برابر فشار مقاومت زیادی دارند و تغییری در طعم و رنگ ماده غذایی ایجاد نمی‌کنند. به‌خاطر فرم‌های مختلف در ابعاد گوناگون و رنگ‌پذیری کاربرد زیادی دارند اما ظروف شیشه‌ای وزن زیادی دارند و سبب افزایش بهای حمل‌ونقل می‌شوند.

بسته‌بندی پلاستیکی

مزایای ظروف پلاستیکی وزن سبک آنها می‌باشد. پلاستیک را در هر رنگ و شکل و اندازه که بخواهید می‌توانید تولید کنید. قیمت پایین تولید و تنوع آن به شما در بسته‌بندی کمک می‌کند.

ظروف حلبی یا فلزی:

ظروف حلبی یا فلزی در ماندگاری بلندمدت بسیار مفید است. همچنین مقاومت بالایی در برابر تغییر دما و رطوبت دارند، نفوذپذیری خیلی کمی دارند. اما از معایب آن خوردگی در برابر اکسیژن هوا است.

بسته‌بندی مقوایی و کارتونی

بسته‌بندی کارتونی در سایزها و طرح‌های مختلفی وجود دارند و به‌راحتی قابل جابه‌جایی‌اند و بهای تمام شده بسیار پایین‌تری دارند. بسته‌بندی‌های کارتونی و مقوایی نسبت به رطوبت بسیار حساس هستند پس در حین حمل باید بسیار مراقب بود دچار آسیب نشوند.

مشاوره و بازاریابی نوین در صادرات انجیر

⚡ کیفیت انجیر، اندازه، رنگ، نوع بسته‌بندی و کشوری که قصد صادرات به آن را دارید از عوامل مهم تعیین قیمت انجیر صادراتی است. بسته به نیاز مشتری و اینکه چه نوع انجیری با چه کیفیتی را می‌خواهد فراهم کنید، متفاوت خواهد بود.

خیلی از کشورها ممکن است انجیر ره به صورت فله از تاجر و تامین کننده ایرانی درخواست کنند که عمدتا این درخواست از سوی کشورهای واسطه با هدف صادرات مجدد است. اما انجیر بسته بندی و سورت شده ممکن است برای برخی کشورهای دیگر مناسب باشد که قطعا سود بیشتری در صادرات چنین محصولاتی است!

اما در مجموع به دلایل اینکه تغییرات فرهنگی و اقتصادی و افزایش قدرت خرید مردم در بسیاری از کشورها، جوامع به شرکت‌ها و کارخانه‌ها فرآوری صنایع غذایی فشار می‌آورند تا محصولات مصنوعی مثل انواع افزودنی‌ها، سموم و رنگ‌ها را در فرمولاسیون خود کاهش دهند.

 و به‌جای آن از افزودنی‌های طبیعی مثل انواع خشکبار استفاده کنند و از طرفی مصرف جانک فودها و میان وعده‌های صنعتی مثل انواع چیپس، شکلات و شیرینی در خانواده‌ها در حال کاهش است و خشکباری مثل انواع میوه خشک و انجیر در حال جایگزین شدن است!

چنین تغییرات فرهنگی در کشورهایی مثل چین، آمریکای جنوبی و روسیه با شدت بیشتری در جریان است!

از طرفی در این کشورها به دلیل رشد اقتصادی که برای آنها اتفاق افتاده است، طبقه نوظهور ثروتمندی شکل گرفته است که عطش زیادی در خرید محصولات اصیل و گران‌قیمت دارند اما متأسفانه تولیدکننده و صادرکننده دست‌اول ایرانی را در فضای اینترنتی و پلتفرم‌های فروش عمده پیدا نمی‌کنند و با کسانی برخورد می‌کنند که واسطه‌های دست چندم‌اند.

⚡ تحقیقات بازار، بازاریابی نوین، تقویت مهارت های صادراتی و استفاده از مشاوران رمز موفقیت صادرکننده ایرانی در بازارهای بین‌المللی است. استفاده از این ابزارها باعث می‌شود تا از لاک کشورهای همسایه بیرون بیاییم و اگر تاجر کشور همسایه خواست روی محصول ما چانه بزند با اقتدار بگوییم اگر کالا را نمی‌خواهی مشتریان جایگزین زیادی برای کالای خودم دارم.

چنین مهارت ها و ابزارهایی هستند که به تولیدکننده و تاجر ایرانی کمک خواهد کرد تا کالای خود را باارزش واقعی به خریدارانی با کلاس جهانی بالاتر و قیمت بهتر به فروش برساند