صادرات کاشی و سرامیک، بازارها و فرصت‌های پیش رو

چرا صادرات کاشی و سرامیک ؟

✍  در این متن سعی داریم شما را با صادرات کاشی و سرامیک، اصول بازاریابی و بازارهای نوظهور صادراتی آن آشنا کنیم.

ایران از بزرگ‌ترین تولید کنندگان کاشی و سرامیک جهان است که از دیرباز توجه زیادی به این صنعت شده است و کارخانه‌های بزرگی در شهرهای مختلف فعالیت می‌کنند.

صنعت کاشی و سرامیک، بعد از صنعت سیمان، از بزرگ‌ترین صنایع مرتبط با ساخت‌وساز است. در این صنعت حدود ۴۰۰ هزار نفر مستقیم و غیرمستقیم مشغول به کارند که عدد قابل‌توجهی است!

وجود معادن خاک مورد نیاز صنعت کاشی و سرامیک در استان‌های مختلف باعث شده است تقریباً همه جای کشور مناسب تولید کاشی و سرامیک باشد اما بزرگ‌ترین کارخانجات کاشی و سرامیک اکثراً در شهرهای مرکزی قرار دارند.

مهم‌ترین معادن خاک‌های سرامیک ایران در شمال غرب ایران از قزوین تا ارس قرار گرفته‌اند و استان‌های قزوین، همدان، زنجان و آذربایجان شرقی را در بر می‌گیرند. در کنار آن معادن غنی پراکنده‌ای هم در شهرهای یزد، میبد و اردکان وجود دارد و البته استان‌های سمنان و خراسان هم معادن خوبی دارند.

استان یزد با بیش از ۵۰ درصد، مقام اول تولید کاشی و سرامیک ایران را دارد. سایر استان‌ها با فاصله زیاد از استان یزد در ردیف‌های بعدی قرار می‌گیرند.

استان‌های یزد، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، کرمان، اصفهان، قزوین، فارس، مرکزی آذربایجان شرقی، کرمانشاه، سمنان، تهران، کردستان، چهارمحال‌وبختیاری و البرز از عمده‌ترین استان‌های فعال تولید و صادرات کاشی و سرامیک کشورند.

شهرهای اصفهان، زاگرس، تبریز، قزوین، آباده، الوند و سعدی از شهرهای پیشرو تولید کاشی و سرامیک ایران‌اند.

انواع کاشی و سرامیک‌های پرسلانی، بدنه سیمانی، موزائیکی، سنگ‌فرش، آجری، لعاب‌دار، معدنی، مکزیکی و بدون لعاب توسط این شرکت‌ها تولید می‌شوند و هر کدام کاربرد خاصی دارند. پرسلان نوع خاصی از سرامیک است که نسبت به سرامیک معمولی چگال‌تر، بادوام‌تر و زیباتر است و در نمای داخلی و خارجی ساختمان قابل استفاده است.

در صنعت کاشی و سرامیک بیش از ۹۵ درصد مواد اولیه از منابع داخلی تأمین می‌شود و دغدغه چندانی در تأمین مواد اولیه وجود ندارد. حتی در برخی مواد خاص مانند انواع چسب کاشی، نه‌تنها به خودکفایی رسیده‌ایم بلکه امکان صادرات این محصولات هم وجود دارد.

در سال‌های اخیر با ممنوعیت واردات کاشی و سرامیک از چین و سایر کشورها و ارتقای کیفی محصولات داخلی، تولیدکنندگان کاشی و سرامیک توانسته‌اند پیشرفت‌های خوبی داشته باشند.

⚡ افزایش کیفیت مصالح اولیه در ساخت کاشی و سرامیک و همچنین مدل‌ها و طراحی طبق آخرین فناوری‌های روز دنیا باعث شده صادرات محصولات ایرانی بیش‌ازپیش، رونق پیدا کنند.

در جهان ساخت کاشی و سرامیک‌های پیشرفته و زیبا در صدر علوم مهندسی مواد قرار گرفته است و ایران هم با برترین تولیدکننده کاشی و سرامیک جهان، یعنی ایتالیا و اسپانیا فاصله چندانی ندارد. همچنین در تولید محصولات آنتی‌باکتریال و خود تمیز شونده با تکنولوژی نانو، تولید کاشی‌های ضد اسید و چاپ طرح‌های جدید با استفاده از تکنولوژی HD، پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم.

مهم‌ترین کشورهای تولیدکننده کاشی و سرامیک جهان:

در سال  ۲۰۲۰، چین با تولید تقریباً ۸٫۴۷ میلیارد مترمربع کاشی و سرامیک در سال، پیشرو تولیدکنندگان کاشی و سرامیک جهان بود و هند با ۱٫۳۲ میلیارد مترمربع در سال مقام دومین تولیدکننده بزرگ جهان را از آن خود کرد.

علاوه بر این که چین بزرگ‌ترین تولیدکننده کاشی و سرامیک جهان در سال ۲۰۲۰ بود بزرگ‌ترین صادرکننده کاشی و سرامیک هم بود. از آنجایی که چین و هند دو کشور بزرگ تولیدکننده کاشی و سرامیک هستند، جای تعجب نیست که آسیا بزرگ‌ترین منطقه تولیدکننده کاشی و سرامیک در جهان باشد.

رتبه ایران در تولید کاشی و سرامیک تک‌رقمی است و بین رتبه‌های هفتم تا نهم معرفی شده، اما در منطقه جایگاه نخست را داریم. مهمترین کشورهای تولید کننده کاشی و سرامیک جهان به ترتیب چین، هند، برزیل، ویتنام، اسپانیا، ایتالیا، ایران، اندونزی، مصر و ترکیه اند.

عمده صادرات کاشی و سرامیک جهان در دست کیست؟

⚡ دو غول آسیایی، چین و هند و دو تولیدکننده بزرگ اروپایی، اسپانیا و ایتالیا، در مجموع بیش از ۶۵ درصد صادرات جهانی کاشی و سرامیک جهان را در دست دارند و ایران باوجوداینکه رتبه پنجم صادرات کاشی و سرامیک جهان را دارد تنها حدود ۶ درصد بازار در دست صادرکنندگان ایرانی است!

ظرفیت‌های تولید و صادرات کاشی و سرامیک در ایران:

در حال حاضر چندین سال است که جایگاه ایران در بین ۱۰ تولیدکننده برتر کاشی و سرامیک جهان تثبیت شده و در چشم‌انداز ۱۴۰۴ هدف‌گذاری شده است تا ایران به رتبه ۴ جهان و رتبه اول خاورمیانه در تولید کاشی و سرامیک دست یافته و این رتبه را حفظ کند.

هم اکنون ظرفیت نصب شده کاشی ایران حدود ۷۵۰ میلیون مترمربع است، اما تولید کاشی در سال‌های اخیر ۳۸۰ میلیون مترمربع بیشتر نبوده است و این یعنی نیمی از ظرفیت نصب شرکت‌ها باید با هدف صادراتی فعالیت کنند و این رمز بقا صنعت کاشی و سرامیک کشور است.

از مجموع ۱۴۷ واحد تولید کاشی و سرامیک کشور، حدود ۵۰ واحدها برای تأمین تقاضای داخل کافی است و این یعنی همه واحدها باید به‌طورجدی به صادرات فکر کنند.

صنایع خودرو، فولاد، نساجی و پوشاک، سیمان، تایر و تیوب، لوازم‌خانگی و کاشی و سرامیک ۷ رشته فعالیت صنعتی اولویت‌دار سند چشم‌انداز برنامه راهبردی ۱۴۰۴ کشور است و حضور صنعت کاشی و سرامیک در کنار صنایعی مثل فولاد و خودروسازی نشان از اهمیت این صنعت در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ دارد.

کسب جایگاه چهارم جهان با ظرفیت تولید سالانه ۷۰۰ میلیون مترمربع و ۲ میلیارد دلار صادرات برنامه در نظر گرفته شده است برای این صنعت است.

آمار نشان می‌دهد از سال ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۷ صادرات با شیب ملایم در مسیر افزایشی قرار داشته در حالی که ارزش دلاری صادرات در بازه ده‌ساله ۳۰ درصد کاهش داشته است!

 این موضوع می‌تواند سه دلیل داشته باشد، اول آنکه صادرکنندگان برای حفظ فروش صادراتی حاضر به فروش ارزان‌تر شده‌اند و از سود خود زده‌اند یا اینکه کاشی‌هایی که قیمت ارزان‌تر دارند را صادر کرده‌اند و یا بنا به دلیل دیگر کاشی‌های درجه‌دو، سه و چهار خود را برای صادرات در نظر گرفته و از صادرات کاشی درجه یک امتناع کرده‌اند!

⚡ که متأسفانه لااقل مورد اول بیشتر دیده می‌شود! رکود بازار، عدم دستیابی به بازارهای صادراتی و انباشت کالا در بازار و انبارها باعث شده تولیدکنندگان ناخواسته وارد رقابت نادرست قیمتی با یکدیگر شوند و کالای باارزش خود را عمدتاً به واسطه‌های داخلی و بخصوص واسطه‌های خارجی کشورهای همسایه بفروشند.

باتوجه‌به اینکه ایران در بین برترین تولیدکنندگان کاشی و سرامیک دنیا قرار دارد، اما متأسفانه در معرفی محصول به خریداران عمده سایر کشورها آن‌چنان موفق عمل نکرده‌ایم!

با وجود سرمایه‌گذاری ۲ برابری ایران در صنعت کاشی و سرامیک ولی کشور ترکیه با استفاده از ابزارهای نوین مطالعه و تحقیقات بازار در حال پیشی گرفتن صادرات این محصول از ایران است!

راه‌حل صحیح این است که صادرکننده ابزارها و روش‌های ناکارآمد گذشته را کنار بگذارند و به جای اینکه منتظر مشتری بنشیند با استفاده از روش‌های نوین بازاریابی و کسب مهارت های جامع بازاریابی سهم خود را از این بازار جذاب و پررونق بگیرد!

در صورتی که صادرکننده به تحقیقات و بازاریابی نوین صادراتی اهمیت دهد، مهارت های صادراتی را کسب کند، از مشاوران صادراتی استفاده کند و از بازار سایر کشورها برای خودمان کوهی نسازیم قادر خواهیم بود به بازارهای صادراتی جذاب و حتی کشورهای جهان اول ورود پیدا کنیم و به جای اینکه کالای ارزشمند خود را با جنگ قیمتی به کشورهای همسایه بدهیم کالا را با سود خیلی بیشتر به کشورهای تراز اول صادر خواهیم کرد.

در بعضی موارد هم به دلیل اهمیت ندادن به بازار صادراتی کشور هدف ( حتی در یک موضوع ساده مثل بسته بندی و بارگیری)، اعتبارمان را نزد خریدار خارجی خدشه دار کرده ایم!

معرفی صحیح، بسته بندی عالی، توجه به نیاز و خواسته مشتری و حتی گوش دادن به اعتراضات از نشانه های یک صادرکننده حرفه ای است که قرار است کالای خود را به بازاری خارج ایران عرضه کند، است.

فرصت ها و بازارهای جدید صادرات کاشی و سرامیک

کشورهایی که درحال‌رشد هستند و پروژه‌های ساخت‌وساز بیشتری در آنها اجرا می‌شود، مقاصد صادراتی خوبی برای کاشی و سرامیک ایران‌اند و اتفاقاً بسیاری از کشورهای در حال بازسازی یا بازارهایی که پروژه‌های بزرگ ساختمان‌سازی دارند در اطراف ایران قرار گرفته‌اند.

کشورهای عراق، پاکستان، امارات متحده عربی، قزاقستان، ترکیه، سوریه و عربستان از مهم‌ترین کشورهای مصرف‌کننده کاشی و سرامیک همسایه‌اند.

⚡ آمارها نشان می‌دهد کشورهای آسیای میانه از کاشی و سرامیک ایران استقبال کرده‌اند و در جنوب شرق آسیا کره جنوبی هم در فهرست بیست و پنج‌گانه مشتریان ایران جای گرفته است!

در حال حاضر مهم‌ترین بازارهای کاشی و سرامیک ایران کشورهای عراق، افغانستان، آذربایجان، پاکستان، گرجستان، پاکستان، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان، ارمنستان، قطر و روسیه‌اند.

⚡ مقالات اختصاصی ” صادرات کاشی و سرامیک به پاکستان” و ” صادرات کاشی و سرامیک به ازبکستان” را بررسی بفرمائید!

علاوه بر همسایگان دایره تقاضای تولیدات کیفی کاشی و سرامیک ایران به قاره سبز (اروپا) وارد شده و درعین‌حال قاره آفریقا هم از آن استقبال کرده است. هر چند صادرات ایران به اروپا محدود است اما صادرات کاشی و سرامیک ایرانی به بازار اروپا این سیگنال را می‌دهد که جدا از مسائل تحریمی چنانچه صادرکننده ایرانی به سلیقه و نیاز بازار اروپا توجه کند خواهد توانست در این بازار جذاب برای خود جایگاهی داشته باشد.

هر چند صادرات ایران به اروپا محدود است اما صادرات کاشی و سرامیک ایرانی به بازار اروپا این سیگنال را می‌دهد که جدا از مسائل تحریمی چنانچه صادرکننده ایرانی به سلیقه و نیاز بازار اروپا توجه کند خواهد توانست در این بازار جذاب برای خود جایگاهی داشته باشد.

 در تجارت و بخصوص صادرات نباید فکر کنیم تولیدکننده کالا را تولید و بسته‌بندی می‌کند و مشتری مجبور به خرید از اوست. توجه به سلیقه مشتری موضوع مهمی است که باعث می‌شود کالا مورد توجه خریدار قرار گیرد و فروش اتفاق بیفتد.

اتفاقاً توجه به سلیقه بازار هدف در صادرات نسبت به بازار داخلی اهمیت بیشتری دارد زیرا فرهنگ و سلایق مشتری یک کشور ممکن است با فرهنگ و سلیقه‌ای که ما از مردم ایران در ذهن داریم بسیار متفاوت باشد و لازم باشد تا در بسته‌بندی یا ارائه کالا (مثل رنگ، طرح، اندازه، ضخامت و غیره) تغییراتی دهیم. توجه به همین نکات ساده می‌تواند یک بازرگان را در تجارت موفق کند.

فرصت‌های کاشی و سرامیک ایران در بازار اروپا

کشورهای اسپانیا و ایتالیا بهترین کاشی‌های جهان را تولید می‌کنند اما نمی‌توانند در قیمت با کاشی ایرانی رقابت کنند. مضاف بر اینکه همه کشورها به دنبال خرید کاشی گران‌قیمت اروپایی نیستند.

ایران دارای مزیت انرژی ارزان، مواد اولیه مناسب و متنوع، نیروی کار متخصص و ارزان این صنعت است و اگر هوشمندانه عمل کند می‌تواند جای خودش را حتی در بازارهای اروپا باز کند.

مزیت ایران نسبت به چین نزدیکی نسبی به اروپاست و بخصوص اروپای شرقی است و صادرکننده ایرانی می‌تواند با پیشنهاد کیفیت مشابه به خریدار اروپایی جذابیت ایجاد کند. در این بین کشورهای اسلواکی، رومانی، یونان، اکراین، بلغارستان، مجارستان و صربستان گزینه‌های مناسب‌اند.

اما در اروپا بزرگ‌ترین کشورهای واردکننده محصولات سرامیکی کشورهای آلمان، فرانسه، انگلستان، هلند، بلژیک، لهستان و روسیه‌اند. در این بین آلمان بخش زیادی از واردات خود را از کشورهای اروپایی تأمین می‌کند و ایران می‌تواند با پیشنهاد بهترین نمونه‌های تولیدی در کیفیت و قیمت مناسب بخشی از سهم بازار را بگیرد. در بازار آلمان چین حدود ۱۵ درصد و هند تنها ۱ درصد بازار را در دست دارد.

یکی از ترفندهایی که باعث جذب مشتری خارجی می‌شود این است که بازاریابان بین‌المللی، بهترین و به‌روزترین طرح‌ها و رنگ‌های کاشی و سرامیک را به آنها معرفی کنند. ایران با برترین تولیدکننده کاشی و سرامیک جهان، یعنی ایتالیا و اسپانیا فاصله چندانی ندارد اما صادرکننده ایرانی باید به خودباوری برسد که می‌تواند جایگاه خوبی در بازارهای تراز اول حتی کشورهای اروپایی داشته باشد.

⚡ ایران با برترین تولیدکننده کاشی و سرامیک جهان، یعنی ایتالیا و اسپانیا فاصله چندانی ندارد اما صادرکننده ایرانی باید به خودباوری برسد که می‌تواند جایگاه خوبی در بازارهای تراز اول حتی کشورهای اروپایی داشته باشد.

کشور فرانسه هم که دومین واردکننده سرامیک اروپاست بخش زیادی از نیازش را از اروپا تأمین می‌کند و سهم کشور چین در این بازار زیر ۱۰ درصد است. محصولات باکیفیت ایرانی چنانچه به‌خوبی در این کشور معرفی و تبلیغ شوند می‌توانند از این بازار هم سهم بگیرند.

مطالعه و تحقیق در مورد بازارها، نه‌تنها به تولیدکننده در نوآوری و خلاقیت کمک می‌کند بلکه او را در صنعت خودش متمایز می‌کند و صادرکننده به‌تدریج بازارها را می‌شناسد و راه صادرات موفق را کشف می‌کند.

صادرات به اروپا و کشورهای تراز اول اعتبار قابل‌توجهی برای صادرکننده خواهند آورد که باعث می‌شود سایر خریداران عمده هم تمایل داشته باشند با صادرکننده وارد مذاکره و درخواست همکاری دهند!

ورود به بازارهای جدید قرار نیست در عرض یک سال و یکباره اتفاق بیفتد بلکه هر تغییری نیاز به زمان دارد. هر شرکت تولیدی یا بازرگانی اگر بتواند با هدف‌گذاری مثلاً ۲۰ درصدی برای ورد به بازار سایر کشورها برنامه‌ریزی کند بعد از مدتی خواهد توانست در این بازارها مشتری داشته باشد و چه‌بسا سودی که از صادرات مثلاً ۲۰ درصد محصول به کشورهای مرفه‌تر عایدش خواهد شد با سود ۸۰ درصدی صادرات به کشورهای همسایه برابری کند.

سایر بازارهای جذاب کاشی و سرامیک ایران، قاره آفریقا و بخصوص کشورهای آفریقای جنوبی، نیجریه، مراکش، لیبی، مصر، الجزایر و بسیار از واردکنندگان دیگر این قاره‌اند و می‌تواند اهداف صادراتی خوبی برای صادرکننده ایرانی باشند.

⚡ کاشی و سرامیک ایرانی می‌تواند نسبت به محصولات کشورهای ایتالیا و اسپانیا که قیمت بسیار بالایی دارند در این بازارها برتری و اولویت پیدا کنند.

تجربه صادرات به کشورهای جدید هر چند محدود صادرکننده را برای ورود به بازارهای جذاب‌تر آماده می‌کند. از نحوه ارائه، بسته‌بندی‌های مختلف و تعامل با کشورهای مختلف مطلع می‌کند و باعث اعتبار تأمین‌کننده و ایجاد قراردادهای بیشتر می‌شود.

حلقه مفقوده صادرات ما در خیلی کالاها بسته‌بندی کالا نیست. تولید کالای باکیفیت هم نیست. بلکه معرفی و شناساندن محصول به خریدار است و این موضوع هم نیاز به رشد مهارت های صادراتی در بین کارمندان و مدیران شرکت‌ها دارد!

برندینگ در صادرات کاشی و سرامیک:

اتفاقی که در بازار برای کاشی و سرامیک در برندسازی رخ داده است غالباً نارضایتی مشتریان را به همراه داشته است. متأسفانه به دلیل مشکلات و چالش‌های تولیدکنندگان بخصوص دهه‌های اخیر هدف بیشتر کارخانجات فقط فروش بوده است و از برندسازی غافل مانده‌اند!

در این بین برخی واحدهای بازرگانی، بخصوص در کشورهای اطراف برندهایی را به ثبت می‌رسانند و بر اساس آن کاشی را طبق برند موردنظر به تولیدکننده ایرانی سفارش می‌دهند. اما امکان دارد به هر دلیلی برند در بازار دوام نیاورد و از بازار حذف شود.

اگر مشتری برای اصلاح کمبود یا نقص، متقاضی همان محصول خاص باشد دیگر آن را به علت اصیل نبودن چنین برندهایی در بازار پیدا نمی‌کند و متأسفانه به برند و نام و آوازه ایرانی ضربه می‌زند.

برندسازی زمانی اتفاق می‌افتد که در پشت آن اعتماد، کیفیت و تأمین مستمر باشد وگرنه همان اندازه که برندسازی می‌تواند مفید باشد اگر درست عمل نکنیم به برند ” تولید ایران” ضربه خواهیم زد.

اما اگر برندسازی اصولی انجام شود در سایه برند منافع زیادی نصیب صادرکننده می‌شود. کالا هرچقدر هم باکیفیت تولید شود اگر نام و نشانی از صادرکننده در بازار به جای نگذارید در طولانی‌مدت سود زیادی برای صادرکننده نخواهد داشت.

تولید هر کالای باکیفیت به‌تدریج برای آن نام و نشان یک ارزش پنهان ایجاد می‌کند که همان ارزش برند است و خریداران در دفعات بعدی با خیال آسوده‌تر سراغ محصول شما خواهند آمد و اطمینان خواهد داشت همان محصول را با همان کیفیت در بازار پیدا خواهند کرد.

برند واقعی باعث می‌شود در شرایط رقابتی محصول آسیب کمتری ببیند و ابتدا محصولات بی‌نام‌ونشان از گردون بازار خارج شوند و معمولاً همیشه برندهای واقعی حتی در بحران‌ها و شرایط ضعیف بازار باقی می‌مانند مگر اینکه خیلی بد عمل کنند!

متأسفانه بسیاری از واسطه گران از ضعف بازاریابی و ناآگاهی صادرکننده سوءاستفاده می‌کنند و تا جایی که امکان دارد کالای بارزش ایرانی من‌جمله کاشی و سرامیک را با قیمت بسیار نازل خریداری می‌کنند!

تحقیقات بازار و بازاریابی صادراتی، بخش مهمی از صادرات کالاست که باعث می‌شود کالا در بازارهایی به فروش رود که بالاترین ارزش افزوده را ایجاد کند. با این کار می‌فهمیم مشتری محصولات ما کجاست، چه ویژگی خاصی دارد یا چه انتظاراتی از کالای ما مدنظر اوست!

صادرکننده‌ای که بخواهد با روش‌های قدیمی و سنتی عمل کند یا در چرخه واسطه گران داخلی و خارجی می‌افتد یا در زمان کوتاه و با سود ناچیز از بازار خارج می‌شود.

همان‌طور که بازاریابی نوین فروش داخل کشورها را دست خوش تغییر کرد مطالعه بازار و بازاریابی‌های نوین هم راهکارهای ارزشمند صادراتی دارد که می‌تواند باعث ارتقای صادرات و درآمدهای بالای ارزی شود.

و متأسفانه غفلت از این ابزارها یا صادرکننده را در لاک کشورهای همسایه نگه خواهد داشت یا خدای‌نکرده دست ما را از بازارهای محدود فعلی هم کوتاه خواهد کرد.