صادرات به تاجیکستان، فرصت ها و ظرفیت های خالی

صادرات به تاجیکستان

✍ با پتانسیلی که در ایران وجود دارد اگر صادرکننده و تولیدکننده ایرانی بتواند ۱۰ درصد صادرات به تاجیکستان آن هم فقط در کالا و نه خدمات را از آن خود کند، هرساله چهارصد میلیون دلار به دست خواهد آورد. برای کشف این موضوع مقاله اختصاصی فرصت های صادرات به تاجیکستان را تا انتها ببینید.

معرفی کشور تاجیکستان

جمهوری تاجیکستان کشوری کوهستانی و محصور در خشکی است که با حدود ۹ میلیون نفر جمعیت و مساحت ۱۴۳٬۱۰۰ کیلو مربع در آسیای مرکزی قرار دارد.

این کشور با قرقیزستان از شمال، ازبکستان از غرب، افغانستان از جنوب، و جمهوری خلق چین از شرق، مرز مشترک دارد. تاجیکستان از شمال به جنوب ۳۵۰ کیلومتر و از غرب به شرق ۷۰۰ کیلومتر پهنا دارد.

واژهٔ تاجیکستان به معنی سرزمین تاجیک‌ها است. «تاجیک» نام قبیله‌ای مستقر در این سرزمین پیش از دوران اسلام است. تاجیکان از کهن‌ترین آریایی‌های ایرانی‌الاصل و پارسی‌زبان اند که از دیرباز در این سرزمین به سر می‌برند. از این رو سرزمینی که در آن سکونت گزیده‌اند به (تاجیکستان) معروف شده است. تاجیک‌ها قومی ایرانی هستند و تا قرن هشتم میلادی جزئی از امپراتوری ایران بودند.

جمعیت تاجیکستان در سال ۲۰۱۶ میلادی ۸٬۷۳۰٬۰۰۰ نفر برآورد شده است.

حدود ۸۰٪ مردم تاجیکستان، تاجیک هستند که به فارسی تاجیکی سخن می‌گویند و ۱۵٪ ازبک‌ها جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. روس، قرقیز، ترکمن و تاتار سایر اقلیت‌های قومی تاجیکستان هستند که هر کدام درصد کمی از جمعیت تاجیکستان را تشکیل می‌دهند.

دین ۹۵٪ مردم تاجیکستان اسلام است (۸۵٪ سنی حنفی، ۵٪ شیعه) و ۵% اقلیت‌های دینی مسیحی، زرتشتی، یهودیان، بوداییان ساکن تاجیکستان هستند.

جمهوری تاجیکستان آب و هوای اصطلاحاً بری دارد که تفاوت دمای شب و روز و تابستان و زمستان قابل ملاحظه است. باران در این کشور ناچیز و آسمان در بیشتر روزهای سال صاف است.

اقتصاد تاجیکستان:

تاجیکستان سرزمین کوهستانی است طوری که ۹۳ درصد آن را کوهستان‌های بلند پوشانده است! سرزمین کوهستانی تاجیکستان دو مزیت عمده برای این کشور به وجود آورده است. اول وجود یخچال‌های طبیعی و منابع آب فراوان این کشور است که ۹۴۷ رودخانه تاجیکستان بیش از ۲۸ هزار کیلومتر درازا دارد.

مهم‌ترین رودهای تاجیکستان عبارت‌اند از: رودخانه سیردریا (سیحون) و آمودریا است. در کنار این رودخانه‌ها تعداد زیادی تالاب و چشمه ایجاد شده است.

به لطف چنین منابع آبی ساختار اصلی کشور تاجیکستان بر مبنای کشاورزی شکل گرفته است و صادرات اصلی این کشور در بخش کشاورزی پنبه است.

دومین مزیت سرزمین کوهستانی تاجیکستان به وجود آمدن منابع غنی زیرزمینی و بیش‌تر ذخایر شناخته شده معدنی است. در حال حاضر بیش از ۴۰ نوع مواد معدنی و فلز کمیاب در این منابع یافت می‌شود. در تاجیکستان معادن طلا، نقره و آلومینیوم به وفور یافت می‌شود بخصوص اینکه معادن نقره آن در دنیا نظیر ندارد.

همچنین معادن زغال‌سنگ و سنگ مرمر نیز به فراوانی در این کشور وجود دارد. سنگ‌های گران‌بها و نیمه گران‌بها، لعل بدخشان که از روزگار پیشین شهرت داشته از معادن با ارزش این کشور است.

اقتصاد تاجیکستان دارای صنایعی مانند کارخانه آلومینیوم، تأسیسات نیروگاه آبی، کارخانه‌های کوچکی که اغلب در زمینه صنایع سبک و فرآورده‌های غذائی هستند می‌باشد.

با این همه تاجیکستان کم‌ترین درآمد سرانه در بین کشورهای آسیای میانه را دارد. مشکلات کشور تاجیکستان در دههٔ اخیر بیشتر هم شده است. متأسفانه در این بین کشور ازبکستان به عنوان یک کشور قدرتمند منطقه به دنبال الحاق تاجیکستان به خود است، به همین خاطر سعی می‌کند با فشارهای مختلف سیاسی و اقتصادی، دولت تاجیکستان را به انزوا ببرد.

با این تفاسیر، سهم عمده درآمد تاجیکستان از کشاورزی و صادرات نیروی کار به کشورهای قرقیزستان، ازبکستان و روسیه تأمین می‌کند، به‌طوری‌که سالیانه دو و نیم میلیارد دلار درآمد ملی از ارسال پول نیروی کار بیرون این کشور تأمین می‌شود.

⚡ در بعد دیگر جایگاه اصلی امور اداری و اقتصاد تاجیکستان در اختیار بانوان است، زیرا بیشتر مردها برای کارهای تکنیسینی و یدی به کشورهای اطراف مهاجرت کرده و امور اداری و کشاورزی در اختیار بانوان است؛ بنابراین در صادرات به تاجیکستان بیشتر خود را برای مواجهه با خانم‌ها آماده کنید.

مهم‌ترین شاخصه‌ها و فرصت‌های صادرات به تاجیکستان

از میان کشورهای آسیای مرکزی تاجیکستان کشوری است که با توجه به قرابت زیادش با ایران، دارای جاذبیت و اهمیت ویژه‌ای برای مردم و دولت ایران می‌باشد.

روابط و همکاری فرهنگی ایران با تاجیکستان از سال ۱۹۹۲ آغاز شده به تدریج به روابط و تعامل اقتصادی و تجاری تغییر کرد. آن چنان که پس از استقرار صلح (طی ۶ سال جنگ داخلی ۱۹۹۲-۱۹۹۷) به ویژه از سال ۲۰۰۲ به بعد صدها فقره توافقنامه اقتصادی و فرهنگی میان مقامات عالی دو کشور به امضا رسیده است.

در پیشینه روابط دو کشور، ایران یکی از صادرکنندگان عمده مواد غذائی و مصالح ساختمانی به تاجیکستان و از جمله واردکنندگان پنبه و آلومینیوم از تاجیکستان بوده است و همچنان زمینه‌های تجاری خوبی بین دو کشور باقی است.

۱- صنعت کشاورزی:

با وجود صنعت فعلی کشاورزی تاجیکستان، این کشور نیاز مبرمی به گسترش آن دارد. با این وجود، تاجیکستان بیش از نیمی از نیازهای غذایی خود را وارد می‌کند که قیمت‌ها را به دلیل هزینه‌های حمل و نقل بالا افزایش می‌دهد.

• تأمین نیاز ادوات کشاورزی پیشرفته و ارزان قیمت:

ایران تولیدات متعددی در بخش خاک‌ورزی، کاشت و برداشت دارد و بسیاری از تولیدکنندگان داخلی به دلیل ظرفیت کم تقاضای داخلی و صادرات محدود، با ظرفیت بسیار پایینی کار می‌کنند. در حال حاضر ۹۵ درصد از این صنعت در داخل کشور توسعه‌یافته است.

• مشاوره و فروش خدمات هوشمندسازی کشاورزی

با وجود اصلاحات انجام گرفته در دهه گذشته، بهره‌وری و رقابت‌پذیری کشاورزی در تاجیکستان پتانسیل بسیار کمی دارد، درآمد حاصل از کشاورزی هنوز پایین و کشور همچنان با ناامنی غذایی مواجه است، به‌طوری‌که هر سال تقریباً ۷۰ درصد از مواد غذایی مورد نیاز آن از طریق واردات تأمین می‌شود.

⚡ فرصتی که به وجود می‌آید این است که در کنار فروش ادوات کشاورزی بسیاری از شرکت‌های نوآور ایرانی می‌تواند به مشاوره و فروش خدمات هوشمندسازی کشاورزی به کشاورزان این کشور بپردازند در کنار مشاوره نیز امکان فروش امکانات جانبی به این کشور وجود دارد.

⚡ هوشمندسازی کشاورزی، روش‌های مدیریت زمین‌های کشاورزی با استفاده از فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی به منظور افزایش کیفیت و کمیت محصولات است. مزایای آن صرفه جویی مصرف آب، انرژی، جلوگیری از فساد و افزایش کیفیت محصولات و صرفه جویی هزینه‌ها است.

کاشت فرا سرزمینی:

کاشت فرا سرزمینی به معنای کاشت و برداشت انواع محصولات کشاورزی باهدف ارتقای امنیت غذایی و تأمین نیازهای صنایع مرتبط در خارج از محدوده مرزی کشور است که سرمایه‌گذاران بزرگ صنعت کشاورزی در ایران می‌توانند به این موضوع ورود کنند.

با توجه به خشک سالی‌های اخیر، ایران به سمتی پیش خواهد رفت تا کشت محصولاتی با مصرف بالای آب را محدود کند و یکی از راه‌حل‌های جایگزین کشت فرا سرزمینی در کشورهای دیگر است.

عمده محصولات تولیدی کشاورزی کشور تاجیکستان پنبه، حبوبات، میوه، انگور و برخی اقلام دیگر است و بیشتر مواد غذایی به این کشور وارد می‌شوند.

۲– صنعت ساختمان:

با توجه به وجود معادن غنی مرتبط با تولید مصالح ساختمانی در کشور و استادی تولیدکنندگان در تولید طیف وسیع محصولات ساختمانی، پتانسیل زیادی برای صادرات این محصولات به کشورهایی همچون تاجیکستان وجود دارد.

با توجه به اینکه کشور تاجیکستان برنامه‌هایی برای رشد گردشگری دارد، طبعاً به هتل‌ها و مراکز تفریحی نیاز خواهد داشت.

⚡ امروز کشور ما یکی از عمده صادرکنندگان فولاد منطقه و یکی از عمده صادرکنندگان سیمان دنیا به شمار می‌رود. در صادرات شیشه، سنگ های ساختمانی و کاشی و سرامیک نیز صادرکننده مهمی به شمار می‌رویم. نیاز است تا محصولات جدید خودمان مثل محصولات سبک‌سازی شده، انواع شیرآلات ساختمانی، یرقالات و سایر محصولاتی که در صنعت ساختمان به درجه بالایی رسیده‌ایم در بازارهای بین‌المللی معرفی و صادر شوند.

۳- سد و نیروگاه‌های برق‌آبی:

ایران در زمینه انرژی در تاجیکستان، روی انرژی‌های آبی – الکترونیکی سرمایه‌گذاری کرده است و با تأسیس و راه‌اندازی سدهای سنگ توده و راغون کمک زیاد به تولید انرژی در کشور تاجیکستان، کرده است.

کشور تاجیکستان از سال ۲۰۱۰ با راه‌اندازی نیروگاه سنگ توده موفق شده است بخشی از هزینه‌های خود و بخشی از انرژی‌های داخلی را و حتی صادرات به کشور افغانستان را محقق کند.

بنابراین باسابقه خوبی که ایرانی‌ها در تولید انرژی برق‌آبی به جا گذاشته‌اند، راه اعتماد بیشتر به ایرانی‌ها در این کشور بازشده است و فرصت‌های خوبی برای همکاری‌های دوجانبه بعدی فراهم گشت.

ایرانیان تاکنون علاوه بر ساخت و همکاری در احداث نیروگاه‌های برق‌آبی، در ساخت پل، بیمارستان‌ها، کارخانه‌های مواد غذایی و توسعه دامپروری‌های در این کشور سرمایه‌گذاری و مشارکت‌هایی داشته است.

نقش بندر چابهار در اقتصاد تاجیکستان:

هم اکنون دسترسی آبی این کشور بیشتر از طریق پوتی در گرجستان و ریگا در لتونی است. اما از نظر جغرافیایی نزدیک‌تر بندر به این کشور بندر چابهار ایران و کراچی پاکستان است. استفاده از بندر کراچی پاکستان به دلیل عدم توافق‌نامه تجاری ترانزیتی با پاکستان و افغانستان برای تاجیکستان بسیار دشوار است.

به‌علاوه بی‌ثباتی در افغانستان خطرات زیادی را برای حمل بار از بندرها دریایی پاکستان ایجاد می‌کند که برخی از کسب‌وکارها و شرکت‌ها هزینه‌های غیررسمی را به گروه‌های کنترل ‌کننده مناطق مختلف افغانستان پرداخت می‌کنند.

در این بین ایران تلاش کرده است تا با بستن قراردادهای بین‌المللی با کشور افغانستان و تاجیکستان، مسیر جدید ترانزیت کالا از افغانستان به‌ سوی تاجیکستان برقرار کند تا به کشور تاجیکستان کمک شود به دریاهای بین‌المللی متصل شود و مسیر ترانزیت ریلی آن از طریق ایران باشد.

اما متأسفانه به دلیل ناامنی‌های افغانستان این امر امکان‌پذیر نشد؛ بنابراین در صادرات به تاجیکستان ایران باید به فکر مسیرهای جایگزین باشد!

فرهنگ تجارت تاجیک ها

تاجیک‌ها تمایل دارند در مورد زندگی و کشورشان با دیگران صحبت کنند. آنها معمولاً مسائل را پنهان نمی‌کنند و در روابط خود صادق هستند.

موضوعاتی که ممکن است موجب آزار و اذیت شود گستاخی، گرم گرفتن با زنان و رد غذای پیشنهادی است.

از شوخ‌طبعی استفاده می‌شود اما شروع مکالمات با شوخ‌طبعی آغاز نمی‌شود. بهتر است از طعنه زدن اجتناب کنید زیرا ممکن است سوءبرداشت شود.

حساسیت به اصول و ارزش‌های اسلامی مهم است.

هنگام مکالمه با  یک تاجیک هم جنس، نزدیک بودن و لمس فیزیکی قابل قبول است.

هنگام مکالمه با جنس مخالف، نزدیک بودن و لمس فیزیکی مطمئناً قابل قبول نیست.

اگر هدیه‌ای به شما اهدا شد، در آینده‌ای نزدیک در نظر بگیرید که در ازای آن چیزی اهدا کنید.

معمولاً هنگام بازدید از خانه شخصی، هدیه دادن مناسب است.

هدیه‌های شهر یا کشور شما بسیار ارزشمند است. کارت‌پستال یا سایر وسایل کوچک فرهنگی یا اسباب بازی‌های کوچک برای کودکان مناسب خواهد بود.

مردم محلی اغلب شکلات، میوه یا گل هدیه می‌دهند.

⚡ اکثر تاجیک‌ها تماس چشمی دائمی خود را حفظ نخواهند کرد، اما این مسئله را نشانه‌ای از یک مشکل و مسئله می‌دانند که در صورت امتناع یا تمایل فرد به برقراری ارتباط چشمی، باید رفع شود.

صادرات تاجیکستان:

چرا دانستن صادرات تاجیکستان باید برای صادرکننده ایرانی مهم باشد؟

اول اینکه دید و شناخت کافی از کشور هدف به دست بیاوریم و دوم اینکه وقتی کشوری کالایی با حجم بالا به کشور ثالث صادر می‌کند به مزیت، استادی تجارت و تولید آن دست‌یافته است که می‌تواند الگوی صادراتی تاجر و صنعتگر ما باشد!

سوم اینکه بررسی کالای صادراتی کشور هدف ما را به یاد مواد اولیه یا کالای واسطه‌ای یا حتی محصول نهایی می‌اندازد که احیاناً می‌تواند پتانسیل خوب صادرات ما باشد!

مثلاً ممکن است بخشی از صادرات کشور ما به کشور هدف مجدد به سایر کشورها صادر شود (صادرات مجدد). شناسایی مقاصد صادراتی کشورهایی که صادرات مجدد دارند و هدایت صادرات به مقصد اصلی موجب کسب منافع بیشتر برای صادرکننده ایرانی خواهد بود.

مجموع صادرات تاجیکستان در سال ۲۰۱۹، ۸۱۱ میلیون دلار بوده است. این کشور در سال ۲۰۱۹ از نظر تولید ناخالص داخلی ۱۴۳ مین اقتصاد جهان و ۱۶۱ مین صادرکننده بزرگ جهان و مقام ۱۴۳ مین واردکننده جهان را به خود اختصاص داده است. از نظر سرانه تولید ناخالص داخلی ۱۶۷ مین اقتصاد است و ۱۰۷ مین اقتصاد پیچیده جهان را مطابق شاخص پیچیدگی اقتصادی (ECI) به خود اختصاص داده است.

بیشترین صادرات تاجیکستان شامل طلا (۱۷۵ میلیون دلار) ، آلومینیوم خام (۱۳۹ میلیون دلار) ، پنبه خام (۸۶ میلیون دلار) ، سنگ معدن روی (۷۳٫۱ میلیون دلار) و سایر سنگ معدن‌ها (۵۰٫۹ میلیون دلار) است که بیشتر به ترکیه (۱۹۰ میلیون دلار)، سوئیس (۱۷۵ میلیون دلار) ، ازبکستان (۱۳۳ میلیون دلار) ، قزاقستان (۹۳٫۶ میلیون دلار) و چین (۸۲٫۶ میلیون دلار) صادر شده است.

در جدول زیر مهم‌ترین مقاصد صادراتی تاجیکستان در سال ۲۰۱۹ را می‌بینید:

• ایران در فهرست مقاصد صادراتی تاجیکستان جایگاهی ندارد.

تاجیکستان چه کالاهایی را وارد می ‌کند (واردات تاجیکستان چیست)؟

 تاجیکستان در سال ۲۰۱۹، ۴٫۰۲ میلیارد دلار واردات داشته است.

پیش‌ترین پتانسیل صادراتی از جهان به تاجیکستان:

کل پتانسیل وارداتی استفاده نشده بازار تاجیکستان  ۲٫۴میلیارد دلار است. دریابید کدام محصولات و صادرکنندگان بیشترین پتانسیل استفاده نشده را دارند.

مهم‌ترین ظرفیت خالی صادرت به تاجیکستان:

گندم – وسایل نقلیه موتوری و قطعات – فلزات آهنی – فولاد – مواد شیمیایی – ماشین‌آلات، برق – چوب – کفش و پوشیدنی – پلاستیک و لاستیک – روغن و چربی‌های گیاهی – محصولات غذایی (پردازش شده یا حفظ شده) – قند – اجزای دارویی – محصولات سرامیکی – محصولات کاغذی – تجهیزات الکترونیکی – دانه و محصولات دانه کاکائو – غلات (فرآوری شده) – گوشت (مرغ) – محصولات فلزی – پوشاک.

فکر می‌کنید کشور ما در کدام یک از گروهای زیر پتانسیل صادراتی خوبی دارد؟ ما طبق آمار و تجربه به هر یک از گروهای کالایی، پتانسیل صادراتی ایران به تاجیکستان را از خیلی زیاد تا خیلی کم درجه‌بندی کرده‌ایم. اگر فکر می‌کنید در گروهایی بازهم ظرفیت صادراتی کشور بیش از مقداری است که در نظر گرفته‌ایم برایمان بنویسید.

به‌هرحال جدول زیر مهم‌ترین گروهای کالایی تاجیکستان که ظرفیت خالی واردات را دارند فهرست شده است که این ظرفیت خالی می‌تواند توسط کشورها پر شود.

⚡ چیزی حدود ۲٫۴ میلیارد دلار پتانسیل واردات تاجیکستان که منتظر صادرکننده جهانی است. به نظر شما نقش بازاریابی صحیح و هوشمند چه مقدار از این بازار بالقوه و جذاب را نصیب ما خواهد کرد؟

صادرات ایران به تاجیکستان:

ایران در سال ۲۰۱۸، ۷۸٫۳ میلیون دلار به تاجیکستان صادرات داشته است.

⚡ برای بررسی پتانسیل صادراتی کالایتان به تاجیکستان تماس بگیرید!

پتانسیل صادرات ایران به تاجیکستان:

پلاستیک و لاستیک – محصولات غذایی (پردازش شده یا حفظ شده) – فلزات آهنی – فولاد – محصولات سرامیکی – مواد شیمیایی – کودها – محصولات نساجی – قند – دانه و محصولات دانه کاکائو – محصولات معدنی – محصولات لبنی – محصولات شیشه‌ای – آجیل – بقایای گیاهی و خوراک دام – پارچه نساجی مصنوعی – چوب – ماشین‌آلات، برق – گوشت (مرغ) – غلات (فرآوری شده) – میوه‌ها.

البته ظرفیتی‌های صادراتی ایران به تاجیکستان بسیار فراتر از اینهاست اما در این مقاله تنها به همین بیست گروه بسنده می‌شود. اگر با پتانسیلی که در ایران وجود دارد، تاجر و صنعتگر ایرانی بتواند ۱۰ درصد واردات تاجیکستان آن هم فقط در کالا و نه خدمات را از آن خود کند، هرساله چهارصد میلیون دلار نصیب تاجر ایرانی خواهد شد (در جدول، ظرفیت خالی به معنی این است که این ظرفیت توسط سایر کشورها پر نشده است و بلافاصله می‌تواند به‌وسیله تاجر ایرانی پر شود زیرا ایران در این گروها، مزیت رقابتی دارد.

⚡ هر چند منافع زیادی در صادرات وجود دارد و هر تولیدکننده می تواند برای صادرات محصولاتش برنامه ریزی کند اما موضوع مهم کسب مهارت های صادراتی و دریافت مشاوره از خبرگان است تا شانس موفقیتش را در بازارهای صادراتی افزایش دهد.