صادرات استان سیستان و بلوچستان، فرصت ها و کشورهای هدف

✍ در این بخش قصد داریم شما را با ظرفیت‌ها، فرصت‌های بی‌نظیر صادراتی، کشورهای هدف و افزایش صادرات استان سیستان و بلوچستان آشنا کنیم!

معرفی استان سیستان و بلوچستان

استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرق ایران و از پهناورترین استان‌های کشور است. آب و هوای آن بیشتر گرم و خشک است بااین‌همه، مناطق کوهستانی، جنگلی و باتلاقی نیز در استان دیده می‌شود.

زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان از طریق راه‌آهن با میرجاوه و پاکستان ارتباط دارد و از کرمان هم به راه‌آهن سراسری ایران متصل می شود.

سیستان و بلوچستان موقعیت راهبردی ترانزیتی و بازرگانی ویژه‌ای در کشور دارد و از طرفی کشاورزی و باغات به‌ویژه میوه‌های استوایی و گرمسیری و جاذبه‌های تاریخی و طبیعی، ظرفیت توسعه بالایی به استان داده است.

از ویژگی‌های استان دسترسی به آب‌های آزاد بین‌المللی خارج از تنگه هرمز، ارتباط با کشورهای شرق آسیا، شبه‌قاره هند، شیخ‌نشین‌های عرب و بازار کشورهای آفریقائی است که مزیت عالی استان برای استان است.

این استان ۱۱۰۰ کیلومتر مرز با کشورهای پاکستان و افغانستان و ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی با دریای عمان دارد و تنها استان ایران است که با پاکستان مرز مشترک دارد و به دلیل قرارگرفتن در موقعیت راهبردی و ترانزیتی از اهمیت فراوانی برخوردار است.

⚡ شهرستان‌های چابهار و کنارک با داشتن ۳۱۵ کیلومتر ساحل با دریای عمان بین شهرستان‌های کشور موقعیت منحصربه‌فردی دارند.

⚡ بندر چابهار از بندرها مهم کشور در شمال دریای عمان است و از دیرباز محل دادوستد، تجارت و دریانوردی بوده است. بندر چابهار به علت موقعیت استراتژیک و دستیابی به آب‌های آزاد بین‌المللی جایگاه ویژه‌ای در مبادلات کشور با سایر کشورهای منطقه داشته و دارد.

بندر شهید کلانتری و شهید بهشتی چابهار دو بندر مهم استان هستند و به دلیل تأمین نیازهای حمل‌ونقل کشورهای همسایه مانند افغانستان و همسایگان شمالی ایران به عنوان تنها دروازه ارتباط این کشورها با آب‌های آزاد و دسترسی به سایر کشورهای جهان است.

سیستان و بلوچستان برای فعالیت‌های زراعی در تمام فصول سال شرایط مساعد دارد. در شهرستان سراوان خرما، مهم‌ترین محصول کشاورزی است.

شهرستان سراوان با دارا بودن نخلستان‌های عظیم به عنوان قطب تولید خرما و در نوع خود خرمای مضافتی با کیفیتی دارد.

بزرگ‌ترین پایگاه تولید نهال میوه‌های گرمسیری جنوب شرق ایران در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد که با تأمین نیاز داخلی استان به ۹ استان دیگر نهال صادر می‌کند. عمده‌ترین محصولات باغی شهرستان چابهار موز، انبه، چیچک، لیمو، گواوا و کنار و در بخش زراعی، سبزی، صیفی‌جات، محصولات جالیزی، نارگیل و خربزه درختی است.

 صنایع دستی  سیستان و بلوچستان جایگاه ویژه‌ای در بین مردم و به ویژه اقوام و عشایر محلی استان دارد و پس از کشاورزی و دامداری، سومین منبع درآمد مردم منطقه است. سفال کلپورگان ، سوزن‌دوزی با نقش‌هایی الگوگرفته از طبیعت استان، قالی‌بافی، گلیم‌بافی، حصیردوزی، چادربافی، پرده‌بافی، جوال‌بافی، نمدمالی، سکه‌دوزی، آیینه‌دوزی، پریواردوزی، خامه‌دوزی و سیاه‌دوزی از مهمترین صنایع دستی استان به شمار می روند.

در خرداد ۱۳۹۴ اعلام شد سفال کلپورگان، خامه‌دوزی سیستان و سوزن‌دوزی بلوچستان، نشان یونسکو گرفته‌اند.

استان سیستان و بلوچستان روی کمربندی فلزی و معدنی جهان که از یوگسلاوی تا پاکستان ادامه دارد قرار گرفته است. ذخایر معدنی مانند کرومیت، مس، منگنز، سرب ، روی، قلع، تنگستن، طلا و کانسارهای غیرفلزی نظیر تالک، منیزیت، گل سفید، فلدسپات، کائولن، سیلیس و سنگ‌های ساختمانی به‌ویژه گرانیت در این استان وجود دارد.

⚡ منابع غنی دریایی و صید آبزیان، اقلیم مناسب سواحل جنوب در توسعه شیلات و صیادی و صنایع مرتبط به دلیل قرار گرفتن استان در مجاورت آب‌های گرم دریای عمان و اقیانوس هند از دیگر مزیت‌های استان است.

⚡ استان سیستان و بلوچستان شامل ۱۲ گمرک زاهدان، ایرانشهر، سراوان، زابل، بازارچه کوهک، بازارچه جالق، میلک، بازارچه میرجاوه، چابهار، منطقه آزاد چابهار و گمرک پیشین می‌شود.

بازارچه‌های مرزی استان نقش زیادی در توسعه تجارت و ارتباطات برون‌مرزی استان دارند. بازارچه‌های مرزی، محوطه‌ای محصور و کنترل شده در نقاط مرزی هستند که مطابق با استانداردهای معین به صورت مستقل یا در قالب تفاهم‌نامه بین ایران و کشورهای هم‌جوار تأسیس می‌شوند و دارای محدوده و سقف مشخص سالانه‌ای برای انجام فعالیت‌ها و تبادلات تجاری خود هستند.

استان سیستان و بلوچستان از مناطقی است که با داشتن حدود ۱۴۰۰ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان و پاکستان شهرها و روستاهای مرزی زیادی در آن قرار دارد.

⚡ سیستان و بلوچستان دارای ۱۳ بازارچه مرزی است که بالاترین تعداد بازارچه‌های فعال در میان استان‌های مرزی کشور را دارد. از مجموع ۱۳ بازارچه، ۶ بازارچه در مرز مشترک با افغانستان و ۷ بازارچه در مرز مشترک با پاکستان هستند.

⚡ در حال حاضر این استان دارای ۸ بازارچه مرزی فعال شامل بازارچه‌های مرزی گمشاد و میلک در شهرستان هیرمند، بازارچه مرزی میرجاوه، بازارچه مرزی کوهک و جالق شهرستان سراوان، بازارچه مرزی پیشین شهرستان سرباز و بازارچه مرزی ریمدان شهرستان چابهار است.

وضعیت صادرات استان سیستان و بلوچستان

 استان سیستان و بلوچستان ۲۰ درصدی از مرزهای کشور را در اختیار دارد و تنها ۹ درصد تجارت کشور بر عهده این استان است که با وجود ظرفیت‌های فراوان و زیر ساخت‌های موجود سهم قابل قبول نیست.

با توجه به پتانسیل‌های موجود مبادلات تجاری و ترانزیت کالا در استان، عملاً حجم مبادلات تجاری از مرزهای استان قابل توجه نیست و می‌توان آن را از مسائل اصلی استان دانست که در صورت حل آن، ارزش افزوده استان افزایش یافته و مسئله بیکاری در استان تا حدودی رفع می‌شود.

در صورت بهبود وضعیت تجارت و ترانزیت کالا از مرزهای استان، معیشت مرزنشینان نیز بهبودیافته و از مهاجرت آنها به حاشیه شهرهای بزرگ جلوگیری خواهد شد.

در بخش صادرات استان تنها نباید به دو کشور پاکستان و افغانستان متکی بود بلکه با شناسایی بازارهای مختلف در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و سایر کشورهای آسیایی و اروپایی و تولید کالاهای باکیفیت با توجه به استانداردهای صادراتی می‌توان تجارت گسترده‌ای با آنها ایجاد کرد.

⚡ هرچند صادرات به دو کشور افغانستان و پاکستان نیز با شناخت و آگاهی مزیت بسیار خوبی برای صادرکنندگان استان سیستان و بلوچستان است!

⚡ مصالح ساختمانی (سیمان)، میوه، نخود خام، گاز، گوگرد، خرما، صیفی‌جات، پودر لباسشویی، قیر، محصولات سرامیکی و کیسه پلاستیکی از عمده کالاهای صادراتی استان است.

کشاورزی استان سیستان و بلوچستان

استان سیستان و بلوچستان آب‌وهوای مرطوب و گرم دارد و می‌توان سیستان و بلوچستان را مهد میوه‌های گرمسیری کشور دانست.

آب‌وهوای گرم و مرطوب و استوایی مانند مناطق جنوبی استان به‌ویژه شهرستان سرباز که به هندوستان کوچک مشهور است امکان رشد و پرورش انواع میوه‌های گرمسیری را میسر کرده است.

میوه‌های خاص که در مزه و نمونه کم‌نظیر بوده و توجه هر مخاطبی را به خود جلب می‌کند. گواوا، چیکو، سیتاپُل، پاپایا، جَم، تمبر هندی، بیرام، جمبولان، کنار، انبه، موز و بسیار نام‌های دیگر از جمله میوه‌های تولیدی جنوب سیستان و بلوچستان بوده که در ظاهر و طعم بی‌نظیر است. 

همچنین مرکبات استان سیستان و بلوچستان شامل ترنج، پرتقال، گریپ‌فروت و نارنگی و همچنین انواع انار و میوه‌های جالیزی از محصولات دیگری هستند که طعم آنها متفاوت از سایر نقاط کشور است.

 استان سیستان و بلوچستان توانمندی و استعداد خاصی در تولید انواع محصولات گرمسیری و نیمه‌گرمسیری و محصولات خارج از فصل دارد.

ازآنجاکه بخش عمده اشتغال استان وابسته به کشاورزی است برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های کشاورزی و رونق این بخش باید تمهیدات از جمله، استفاده بهینه از آب و خاک، اجرای طرح‌های نوین آبیاری به‌ویژه انتقال آب با لوله و توسعه صنعت بیمه آب و خاک کشاورزی صورت گیرد.

با توجه به محدودیت‌های شدید آبی که امروزه نه تنها استان سیستان و بلوچستان بلکه تمام ایران با آن مواجه است و کشاورزی را با چالش مواجه کرده است تولیدکنندگان باید از شیوه‌های جدید تولید که نیاز به آب کمتری دارد استفاده کننده، یا بیشتر محصولاتی که در تولیدشان آب کمتری استفاده می‌شود کشت شوند.

انبه

انبه از میوه‌های پر طرف‌دار همه جای دنیا است و به نسبت سایر میوه‌ها از قیمت بالاتری برخوردار است. سطح زیر کشت انبه شهرستان راسک ۶۲۰ هکتار است که ۴۷۵ هکتار آن بارور است. شهرستان راسک که بیشترین سطح زیر کشت باغات انبه استان را دارد، موفق به ثبت اولین باغ مادری انبه کشور با ۲۲ رقم انبه شده است و حتی برای برخی باغات انبه شهرستان پروانه سلامت و حد مجاز آلاینده‌ها در محصولات کشاورزی از سازمان ملی استاندارد ایران دریافت شده است.

انبه از میوه‌هایی است که ظرفیت صادراتی بالایی دارد و با تولید باکیفیت محصول، بازاریابی و معرفی محصول در کشورهای هدف و استفاده از بسته‌بندی مناسب می‌توان به حاشیه سود بالایی دست یافت.

گواوا

در سرباز که شرایط آب و هوایی تقریباً استوایی و گرم و مرطوب است، میوه گرمسیری و پرخاصیت ” گواوا ” تولید و کشت می‌شود. این میوه که کروی و گلابی مانند است با طعم خوش و خاصیت فراوان در بخش بزرگی از جنوب و جنوب شرق سیستان و بلوچستان کشت می‌شود و در صنایع تبدیلی در تهیه آب‌میوه، کمپوت، اسانس و پودر استفاده می‌شود.

گواوا در منطقه بلوچستان به زیتون محلی شهره است، علاوه بر اهمیت غذایی، اهمیت‌های دیگر آن به‌عنوان تثبیت کننده خاک در جلوگیری از فرسایش بادی و خاکی استفاده می‌شود و به صورت کمربند سبز در اطراف شهرهای کویری و گرمسیری و کنار جاده‌ها استفاده می‌شود.

گواوا طرف‌داران زیادی در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس دارد. محصولات صادراتی از نظر کیفیت و بسته‌بندی باید در سطح بالایی باشند و به دلیل آسیب‌پذیر بودن باید مدت زمان حمل، چگونگی بارگیری و انتقال آنها به مقصد با دقت و وسواس زیاد انجام شود.

تولید و صادرات خرمای استان سیستان و بلوچستان

کشت خرما از مزیت‌های اصلی کشاورزی ایران است و سیستان و بلوچستان در حال حاضر دارای بیشترین سطح زیر کشت نخلستان‌های خرما و دومین تولیدکننده خرمای کشور محسوب می‌شود و هم اکنون بیش از ۷۰ نوع خرما در این استان تولید می‌شود و خرمای ربی و مضافتی بیشترین سطح کشت و ارقام خرمای تولیدی استان است.

ارقام متعدد خرما در جهان وجود دارد که مختص ایران است و در هیچ کجا کشت نمی‌شود و از این تنوع ارقامی، تنها ارقام کمی به کشورهای دیگر صادر می‌شود.

سیستان و بلوچستان بیشترین سطح زیر کشت خرمای کشور را به خود اختصاص داده است اما نامی از این استان در بازارهای داخلی و خارجی نیست. خرمای این استان به دلیل اینکه در سایر استان‌ها بسته‌بندی می‌شود گاهی به نام خرمای بم شناخته و گاهی با نام خرمای ایرانی به کشورهای دیگر ارسال می‌شود، از سوی دیگر خرما کاران در پرورش، برداشت، فرآوری، نگهداری، فروش داخلی و صادرات با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند.

تولید خرما در کشورهای اروپایی به دلیل شرایط آب‌وهوایی بسیار محدود است (در بخش‌های کوچکی از اسپانیا). به همین دلیل، خرمای مصرفی این کشورها عمدتاً از صادرات تأمین می‌شود. خرمای ایران در کشورهای آسیایی و اروپایی نه تنها شناخته شده است بلکه خواهان و طرف‌داران زیادی هم دارد.  

ایران یکی از کشورهای تعیین‌کننده بازار جهانی خرما است زیرا خرما بی‌نظیری تولید می‌کند.

⚡ خرما ربی صادراتی ایرانشهر از جمله انواع خرمای ایران به همراه خرمای مضافتی از استقبال خوبی در بازارهای اروپایی برخوردارند. این خرما به دلیل ارگانیک بودن مهم‌ترین محصول صادراتی استان سیستان و بلوچستان است که طی سال‌های گذشته به کشورهای اروپایی صادر شده است.

⚡ کشورهای اروپایی از قبیل آلمان، اسپانیا و فرانسه ( آنهم از روش های غیر مستقیم مثل امارات) از جمله کشورهایی هستند که با خرید خرمای ایرانی دوباره آن را بسته‌بندی کرده و با نام و برند صادراتی خودشان و با قیمت چند برابر به کشورهای دیگر صادر می‌کنند.

اغلب خرمای صادراتی بدون بسته‌بندی مناسب و استفاده از برند مشخص و با قیمت پایین صادر می‌شود که این زمینه برای کشورهای واردکننده فراهم است تا کالا را با نام کشور خود صادر کنند.

تولیدکنندگان و افرادی که در صادرات خرما فعالیت می‌کنند باید بتوانند بازارهای صادراتی خود را افزایش دهند که این کار از طریق بازاریابی حرفه‌ای برای محصول و معرفی آن در کشورهای هدف وبرند سازی محصول امکان‌پذیر است.

شاید در ابتدا مراحل کار کمی دشوار به نظر برسد اما انجام اصولی و حرفه‌ای کار پس از مدتی سبب سودآوری چندبرابر هم برای صادرکنندگان وهم تولیدکنندگان خواهد بود.

⚡ ورود به بازارهای صادراتی برای هر بازرگان و باغدار تولید خرما و بخصوص با منابع خوبی که در استان سیستان و بلوچستان وجود دارد، امکان‌پذیر است به شرطی که اصول موفقیت در بازاریابی و صادرات خرما را رعایت کنند.

شیلات و ماهیگیری استان سیستان و بلوچستان

از دیگر مزیت‌های اصلی استان شیلات و ماهیگیری است که به تنهایی حدود ۲۱% ارزش افزوده تولیدی کل کشور در بخش شیلات را به خود اختصاص می‌دهد. صنایع تبدیلی خوبی در این بخش شکل گرفته و بسیاری از برندهای مهم این محصول مربوط به استان سیستان و بلوچستان است.

استان سیستان و بلوچستان ۳۹ درصد صید کل کشور، ۴۱ درصد صید آب‌های جنوب کشور، ۲۳ درصد کل تولیدات آبزیان کشور (صید و آبزی‌پروری) و رتبه دوم صید در اقیانوس هند بعد از کشور اندونزی و رتبه نخست صید در غرب اقیانوس هند را داراست و یکی از قطب‌های مهم تولید انواع آبزیان به شمار می‌رود که می‌تواند سالانه بخش بزرگی از نیاز بازارهای داخل را تأمین و افزایش میزان صادرات و ارزآوری را برای کشور داشته باشد.

یکی از وجوه تمایز منطقه چابهار و کنارک نسبت به دیگر مناطق پرورش آبزیان کشور این است که در طول هرسال بیش از ۳ بار در پرورش و تولید میگو فعالیت دارد که سایر نقاط از داشتن چنین مزیتی بی بهره هستند. این موضوع صادرات استان سیستان و بلوچستان در حوزه آبزیان را متمایز می کند!

⚡ در حال حاضر دو بندر شهید بهشتی با ظرفیت نگهداری ۵۴۰ کانتینر یخچالی و بندر شهید کلانتری با ظرفیت نگهداری ۱۴۴ کانتینر یخچالی آماده ارائه خدمات در صادرات آبزیان و فرآورده‌های شیلاتی است که با هماهنگی‌های صورت‌گرفته توسط اداره کل بندرها و دریانوردی سیستان و بلوچستان با خطوط کشتیرانی، امکان ارائه سرویس و ارسال محموله‌های شیلاتی به صورت کانتینر یخچالی به بنادر کشورهای هند، چین، تایلند و مالزی وجود دارد.

ماهی و میگو منبع غنی پروتئین مورد مصرف همه کشورهای دنیا است و در همه‌جا در طبخ غذا از آن استفاده می‌شود. طبق آمار و اطلاعات صادرات آبزیان به ویژه میگو دارای درآمدزایی بسیار بالای است.

کشورهای حاشیه اقیانوس و دریاها طبعاً بیشترین سهم صادرات آبزیان دریایی را دارند که می‌توان به کشورهای هند، ویتنام، اندونزی، چین، اکوادور اشاره کرد.

• صادرات میگو و ماهیان آبزی نیز داری قواعد و مقررات خاص خودش است. برای اینکه بتوانید صادرات موفقی در صادرات میگو و ماهیان داشته باشید، توجه به نکات زیر مفید است.

۱- بازار هدف صادراتی فروش محصول خود را شناسایی کنید. یعنی کشورهای که بیشترین حجم واردات آبزیان دریایی و میگو را دارند پیدا کنید. انجام درست بازاریابی بین‌المللی با استفاده از شیوه‌های نوین امروزی که کمتر در ایران استفاده می‌شود در معرفی محصول در بازارهای هدف نقش بسزایی دارد.

۲- به‌عنوان صادرکننده باید بدانید کشورهای صادرکننده از چه تکنیک‌هایی در تعیین قیمت و جذب مشتری خارجی استفاده می‌کنند. قیمت‌گذاری صحیح محصول صادراتی می‌تواند نظر مشتری خارجی را جلب کند. از عوامل تعیین‌کننده قیمت کیفیت محصول است. سطح کیفیت، نگهداری آبزیان بعد از صید و نحوه بسته‌بندی در تعیین قیمت نهایی دخیل‌اند.

۳- بسته‌بندی میگو و سایر آبزیان پرطرف‌دار نقش مهمی در صادرات موفق دارد کشورهای خارجی به بسته‌بندی انواع میگو بسیار اهمیت می‌دهند. استفاده از روش‌های خلاقانه و زیبا با بهترین شکل و متناسب با اندازه ماهیان و دارا بودن برچسب بهداشت و اطلاعات تغذیه‌ای بسیار ضروری است.

• استانداردهای سلامت، استاندارد غذا و دارو و مجوز بهداشت از سازمان دامپزشکی در صادرات انواع میگو و آبزیان دریایی و پرورشی الزامی است.

⚡ صادرات میگو از ایران به کشورهای امارات – کویت – عراق – عمان – قطر – تایلند – سنگاپور – تایوان – هنگ‌کنگ – روسیه – قزاقستان – اسپانیا – انگلستان – اوکراین و چین در جریان است.

 میگوهای پرورشی که از مناطق جنوب ایران صادر می‌شوند در کشورهای آسیای شرق و کشورهای حاشیه دریای عمان و خلیج‌فارس طرف‌داران زیادی دارد. منتها بازاریابی هوشمندانه و حرفه‌ای و بسته بندی خلاقانه کمک زیادی در ایجاد ارزش افزوده به تاجر و صیاد ایرانی بخصوص صیاد زحمت کش استان سیستان و بلوچستان خواهد کرد.

⚡ همسایه بودن سیستان و بلوچستان با دو کشور پاکستان و افغانستان و وجود بندر شهید بهشتی چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، این استان از در حوزه صادرات متمایز می‌کند.

رشد صادرات استان سیستان و بلوچستان موجب افزایش درآمد و اشتغال شده و حقوق واقعی زحمات این خطه از ایران عزیز را به مردم منطقه باز می‌گرداند.

⚡ ورود به بازارهای صادراتی برای هر بازرگان و مزرعه‌دار آبزیان و بخصوص با منابع خوبی که در استان سیستان و بلوچستان وجود دارد محیاست به شرطی که اصول موفقیت در بازاریابی و صادرات آبزیان را رعایت کند.

چطور صادرکنندگان و تولیدکنندگان استان سیستان و بلوچستان از فرصت‌های پیش رو استفاده کنند؟

اقتصاد ایران مثل خیلی از کشورهای خاورمیانه بر پایه صادرات مواد نفتی و پتروشیمی استوار است و درآمدهای آن عمدتا صرف واردات می شود!

پایه وارداتی اقتصاد کشور باعث شده است تا بگوییم شاید تجار مهارت های خوبی در واردات داشته و دارند اما ایرانی ها هرگز صادرکنندگان خوبی نبوده اند و این موضوع تا حد زیادی به ضعف مهارت های صادراتی بر می گردد!

بنابراین تقویت مهارت های صادراتی می تواند تاثیر زیادی بر صادرات موفق با کشورهای مختلف بگذارد!