صادرات گل و گیاهان زینتی، فرصت ها و بازارهای پیش رو

✍ در این متن سعی داریم شما را با صادرات گل و گیاهان زینتی، اصول بازاریابی و بازارهای نوظهور صادراتی آن آشنا کنیم.

⚡ طی چند سال اخیر تجارت گل‌ و گیاهان زینتی در همه جای دنیا رونق گرفته و سودآوری خوبی داشته است. آب‌وهوای بسیاری از مناطق ایران هم مساعد پرورش گل‌وگیاه است و ایران را جز ۱۷ کشور برتر تولید گل‌وگیاه جهان قرار داده است!

⚡ خاک حاصلخیز، دانش و تجربه کهن و اقلیم‌های متنوع باعث شده است صنعت گل‌وگیاه ایران در جایگاه هفدهم جهان قرار گیرد. پرورش گل‌وگیاه در نقاط مختلف کشور جریان دارد و هر منطقه به رشد گونه‌ای خاص مشهور است.

ایران از خواستگاه‌های طبیعی گیاهان زینتی لاله، سنبل، زنبق، سیکلمه است به‌علاوه گل لاله، گل محمدی، گل نیلوفر آبی و گل سروناز هم از گل‌های ملی ثبت شده محسوب می‌شوند.

زمانی که هنوز خیلی کشورها شهرت و آوازه‌ای در پرورش گل‌وگیاه نداشتند کشور ما در زمان خود گلخانه‌های مدرن و قابل‌قبولی داشت.

پیشینه گل رُز از محبوب‌ترین گل‌های جهان به ایران می‌رسد و تا ۳۵۰ سال پیش‌ازاین گل در هیچ اقلیم دیگری جز خاک ایران رویش نداشت. گفته می‌شود این گل در دوره صفوی به همراه ادوات گلاب‌گیری به ترکیه و سپس سوریه و بلغارستان منتقل شده و پس از مدتی رز ایرانی در سراسر جهان پراکنده شد.

⚡ در حال حاضر گل رز از پرطرف‌دارترین گل‌های جهان است و در صدر تولید کشورها پرورش‌دهنده گل قرار دارد. کشورهای آمریکا، انگلیس، هلند، کنیا، کلمبیا، اکوادور، آفریقای جنوبی و هندوستان به‌عنوان پرچمداران تولید گل رُز دنیا اند. این گل علاوه بر جنبه زینتی در صنایع عطر و داروسازی هم استفاده می‌شود.

⚡ محلات استان مرکزی به دلیل دشت‌های پرگل به هلند ایران لقب گرفته است. سالیانه حدود ۱۵۰ میلیون شاخه گل از شهر محلات به کشورهای دیگر صادر می‌شود. میخک، مینا، زنبق، مریم و رز از گل‌های مهم این شهرند.

⚡ الیگودرز در استان لرستان هم از شهرهای گل ایران است که به لاله‌های واژگونش معروف است. استان لرستان مستعد کشت گل محمدی و گل نرگس است.

استان تهران هم بزرگ‌ترین تولیدکننده گل‌وگیاه شاخه بریده کشور است. شهر پاکدشت این استان که به پایتخت پر گل ایران شهرت دارد سالانه بیشتر از ۱ میلیارد شاخه گل بریده و گلدانی را عرضه می‌کند. استان مازندران هم بزرگ‌ترین تولیدکننده گل آپارتمانی کشور محسوب می‌شود.

ظرفیت تولید گل‌های زینتی کشور به همین چند شهر محدود نمی‌شود و مناطق زیادی در این صنعت فعال‌اند. استان‌های البرز، کردستان، مازندران، گیلان، خوزستان، گلستان، قزوین و هرمزگان از سایر استان‌های فعال پرورش گل‌وگیاه‌اند.

⚡ با این ظرفیت ایران جزء ۱۷ کشور تولیدکننده گل دنیا است، اما سرانه مصرف گل بسیار کم است (۵ شاخه در سال) و آن‌هم بیشتر در مراسم‌ها استفاده می‌شود در مقابل هر شهروند هلندی سالیانه ۱۵۰ شاخه گل مصرف می‌کند.

از بین گل‌های زینتی کشور گلایل، رز، مریم، میخک و داوودی بیشترین تولید را دارند و برخی دیگر، مانند گیاهان آپارتمانی پوتوس، فیکوس، بنجامین، گل سینرر، آگلونما، گیاهان گلدانی داوودی، کالانکوئه، آنتوریوم و ژربرا هم اهمیت تولیدی بالایی دارند.

حدود ۷۰ درصد کشت گل‌های زینتی ایران گل‌های شاخه بریده، ۲۰ درصد گل‌های گلدانی و ۱۰ درصد هم به فضای باز اختصاص دارد.

کشورهای صادرکننده گل و گیاهان زینتی در جهان

بزرگ‌ترین بازار گل جهان، کشور هلند است. این کشور کوچک به‌تنهایی بیش از ۴۲ درصد بازار صادرات گل‌های زینتی جهان را در دست دارد. باوجوداینکه این کشور در صدر کشورهای تولیدکننده گل جهان است هرساله بخش از منابع صادراتی خودش را از کشورهای دیگر من‌جمله اتیوپی، کنیا، ایران و غیره وارد می‌کند!

دومین کشور صادرکننده گل جهان کشور کلمبیا است این کشور سالیانه بیش از ۱ میلیارد دلار از صادرات گل درآمد دارد. امروزه بیش از ۴۰ درصد گل‌هایی که در آمریکا فروش می‌رود محصول این کشور است و این آمار نسبت به دهه گذشته، حدود ۱۰ درصد رشد داشته است.

اکوادور و کنیا هم از صادرکنندگان مطرح گل دنیا هستند و بخشی از گل‌هایی که در اتحادیه اروپا فروش می‌روند متعلق به این دو کشور است.

گل رز، داوودی، لاله، زنبق و بابونه آفریقایی، ارکیده، لیلیوم، میخک از محبوب‌ترین گل‌های جهان‌اند.

صادرات گل و گیاهان زینتی از ایران

به شرط صادرات اصولی و هوشمندانه، تولید و صادرات گل‌وگیاه از پرسودترین تجارت‌های حال حاضر ایران است.

ایران از حیث حجم، تناژ و تولید گل‌های زینتی رتبه ۱۷ جهان را دارد اما جایگاه صادراتی‌اش ۸۰ تا ۹۰ جهان است!

• سهم ایران از بازار حدود ۲۲ میلیارد دلاری تجارت گل‌وگیاه در بهترین سال‌ها بین ۱-۲ درصد بوده است. این تفاوت تولید و صادرات مؤید عمق فرصت‌سوزی‌هایی است که تاکنون در این بخش داشته‌ایم!

بیشترین حجم صادرات گل ایران به کشورهای کشور عراق، ارمنستان، آذربایجان، اوکراین، مولداوی، بلاروس، گرجستان، هلند، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و روسیه بوده است.

حتی بخشی از همین صادرات اندک نه به دلیل مصرف در کشورهای هدف است بلکه با هدف ترانزیت و بسته‌بندی مجدد به این کشورها ارسال می‌شود. گل‌های ایران بعد از ورود به این کشورها در بسته‌بندی‌ها و برندهای جدید از سوی این کشورها به بازارهای هدف صادر می‌شوند.

⚡ تعداد زیادی از ارقام گلی که در دنیا تجاری شده‌اند بومی ایران‌اند اما تولیدکنندگان ایران نتوانسته با بهره‌گیری از گونه‌های بومی کار مؤثری در تولید ارقام جدید انجام دهد و بسیار از ارقام محلی همچنان به‌صورت وحشی و خودرو در کشور رشد می‌کنند که نمونه آن‌ها لاله واژگون است.

یکی از موضوعات مهم صادرات گل ایران، قیمت تمام شده گل صادراتی است. این قیمت باید توان رقابت در بازارهای جهانی را داشته باشد. اگر قیمت تمام شده تفاوت زیادی با محصول دیگر کشورها داشته باشد شانس زیادی در بازارهای بین‌المللی نخواهد داشت پس لازم است هزینه‌های اضافی پرورش گل شناسایی و با کاهش آن توان رقابت صادرکننده بیشتر شود.

گل به دلیل آسیب‌پذیری زیاد برای حمل به مقاصد طولانی‌تر نیاز به حمل‌ونقل هوایی دارد که این به‌خودی‌خود روی قیمت تأثیرگذار است. اما روش‌های جایگزین کاهش هزینه با روش‌های نوین چه در تولید و چه بازاریابی عامل موفقیت صادرات گل در بسیاری از کشورها شده است.

کشور هلند که در صدر صادرکنندگان گل جهان است با وجود وسعت کوچک و نداشتن خاک اما اقلیم مناسب با کمک ساختارهای باغبانی مانند گلخانه و تکنیک‌های کشت هیدروپونیک، درآمد خوبی از پرورش، ایجاد بازارها و حراجی‌های گل‌های وارداتی نصیب خود می‌کند.

این کشور هدف خود را تولید بر مبنای هزینه کم قرار داده است و جهت‌گیری صنعت گل‌کاری هلند امروزه به سمت تولید با هزینه کمتر در کشورهایی با نیروی کار ارزان‌تر و آب‌وهوای مساعدتر است.

موضوع مهم دیگر صادرات گل، شناسایی درست بازارهای هدف و تولید بر اساس سلیقه و نیاز بازار صادراتی است. کاری که کشورهای پیشرو بخصوص کشور هلند به‌خوبی انجام می‌دهند.

اگر این کار به درستی انجام شود جلوی خیلی هزینه‌های اضافی پرورش گل گرفته می‌شود و تولیدکننده بسته به نیاز مشتری، می‌داند چه گلی را بیشتر پرورش دهد و سلیقه مشتری را در بسته‌بندی، رنگ، اندازه، رقم و غیره لحاظ می‌کند.

متأسفانه به دلیل نبود زیرساخت‌ها و عدم تشخیص نیاز بازار حدود ۴۰ درصد گل‌وگیاه کشور از بین می‌رود. در صورتی که ضایعات کشور هلند نزدیک به صفر است.

⚡ با رفع چنین موانعی، بی‌شک درآمدهای صادرات گل از ارقام چند ده میلیون دلاری به مرز یک میلیارد دلار خواهد رسید. زیرا هر استان کشور به اندازه یک کشور هلند پتانسیل دارد! کشوری که مساحت آن به اندازه مجموع دو استان شمالی ایران؛ مازندران و گلستان است!

از طرفی موقعیت ایران به دلیل مجاورت در کنار کشورهای پرمصرف گل‌وگیاه یک مزیت خوب صادراتی است. همسایه‌های شمالی و جنوبی ایران از خریداران بسیار خوب گیاهان زینتی‌اند. ایران با تأمین مستمر و قیمت‌های رقابتی می‌تواند جایگاه واقعی خود را در این بازارها پیدا کند.

فرصت های صادرات گل و گیاهان زینتی

⚡ هم اکنون غرب اروپـا مصرف‌کننده نیمـی از گل‌های تولیـدی جهان اسـت و موج مصرفی جدیدی هم در آسیای شـرقی، ژاپن، چیـن، کره جنوبی، تایلنـد و اندونـزی در حال شـکل گرفتن اسـت. این کشورها بازار خوبی برای صادرات گل بخصوص آینده هستند.

واردکننده‌های اصلـی گل شـاخه بریـده کشورهای آمریـکا، آلمـان، فرانسـه، انگلسـتان، سـویس، سـوئد، نروژ، هلنـد، دانمـارک، بلژیـک، ایتالیا، اسـترالیا و ژاپن‌اند.

در حـال حاضـر هلنـد بازار گل اروپای شرقی را هـدف قرار داده است و از طرفی با افزایش هزینه های حمل و نقل پیش‌بینی می‌شود در تأمین گل‌های شـاخه بریـده آمریکا، ژاپن و کشـورهای جنوب آسـیا خلائی ایجـاد شـود که ایـن موضوع فرصت جدید نفـوذ برای کشورهایی مثل ایران را فراهـم می‌کند.

• کشور ویتنام از خریداران گل‌های زینتی ایران بوده است و شناخت خوبی نسبت به کیفیت و تنوع محصولات ایرانی دارد. این کشور در حال حاضر حدود ۳۰ درصد نیازش را از کشور هلند تأمین می‌کند و می‌تواند هدف صادراتی خوبی برای صادرکنندگان ایرانی باشد.

• کشور ارمنستان از مقاصد اصلی و شرکای تجاری گل و گیاه ایران است و گل‌های رز مینیاتوری کشورمان به این کشور صادر می‌شود. صادرات گل‌وگیاه ایران به ارمنستان در سال‌های اخیر بیش از ۲۲۰ تن بوده است.

⚡ امارات هم پتانسیل خوبی در خرید گل‌وگیاه زینتی دارد. این کشور حدود ۳۵ درصد نیازش را از کشور هلند و ۳۰ درصد را از کشورهای آفریقایی مثل کنیا تأمین می‌کند.

نه‌تنها امارات بلکه بسیار از کشورهای عربی خلیج‌فارس بخش زیادی از خرید گل شان را از اروپا بخصوص کشور هلند تأمین می‌کنند. صادرکنندگان ایرانی مزیت فاصله جغرافیایی با این کشورها را دارند و می‌توانند با جذابیت‌های بسته‌بندی، تنوع و قیمت از این بازار سهم بگیرند.

• کشور عراق از خریداران همیشگی گل‌های ایرانی است و هرساله بخش زیادی از گل‌های ایرانی به این کشور صادر می‌شود. عراق به دلیل مرز مشترک با ایران و فاصله کوتاه هدف بیشتر تجار ایرانی بوده است. هرچند صادرات به عراق خوب است اما صادرکنندگان باید افق صادراتی‌شان را به‌تدریج از کشورهای همسایه که معمولاً کالای ایرانی را با قیمت خیلی پایین‌تر خریداری می‌کنند، به کشورهایی با تراز بالاتر که سود صادراتی بیشتری دارند تغییر دهند.

کسب مهارت های بازاریابی و صادراتی رمز موفقیت صادرکننده ایرانی در بازاریابی بین‌المللی است.

استفاده از این ابزارها باعث می‌شود تا از لاک کشورهای همسایه بیرون بیاییم و اگر تاجر کشور همسایه خواست روی محصول ما بیش از حد چانه بزند بااقتدار بگوییم اگر کالا را نمی‌خواهد جایگزین زیادی برای کالایمان داریم و این ابزاری است که به تولیدکننده و تاجر ایرانی کمک می‌کند تا کالا را باارزش واقعی به خریداران با کلاس جهانی بالاتر و قیمت بهتر بفروشد.

فرصت‌های صادراتی بازار اروپا برای گل و گیاهان زینتی

⚡ همان‌طور که اروپا و بخصوص کشور هلند بزرگ‌ترین صادرکننده گل‌وگیاه جهان است در کمال ناباوری اروپا بزرگ‌ترین واردکننده این محصول هم هست! اروپا به‌تنهایی بیش از ۱۵ میلیارد دلار واردات گل‌وگیاه دارد.

کشورهای آلمان، هلند، فرانسه و انگلیس از مهم‌ترین واردکنندگان گل‌وگیاه اتحادیه اروپا هستند.

فقط کشور المان به‌تنهایی در یک سال بیش از ۳٫۳ میلیارد دلار واردات گل‌وگیاه داشته است و البته بخشی از این واردات را مجدداً به سایر کشورها صادر می‌کند و با برندینگ و بسته‌بندی سود خوبی از این تجارت دارد!

⚡ از صادرات محدود گل‌وگیاه ایران تقریباً زیر ۱۰ درصد آن به اروپا انجام می‌شود و تاکنون کشورهای هلند، اکراین، فرانسه، آلمان و روسیه از خریداران گل‌وگیاه ایران بوده‌اند!

باتوجه‌به ظرفیت‌های گل‌وگیاه کشور که شاید هر استان به اندازه یک کشور هلند پتانسیل داشته باشد قطعاً در این بازار پانزده میلیارد دلاری ظرفیت‌های بسیار خوبی برای محصولات گل‌وگیاه ایرانی است.

کشور آلمان بزرگ‌ترین واردکننده گل‌وگیاه اروپاست و علاوه بر تولید داخلی حدود ۲ میلیارد دلار از وارداتش را مصرف می‌کند. باتوجه‌به این‌که تجار آلمانی نسبت به بازرگانان سایر کشورهای اروپایی ارتباط و تجربه بهتری با صادرکنندگان ایرانی داشته‌اند و از طرفی بازار آلمان بزرگ‌ترین بازار وارداتی گل‌وگیاه اروپاست فرصت‌های خوبی برای تولیدکنندگان و تجار ایرانی در این کشور است.

البته جای‌جای اروپا برای صنعت گل‌وگیاه ایرانی فرصت است و صادرکنندگان باید از فرصت‌های پیش‌رو استفاده کنند تا به بهترین نتایج و سودهای صادراتی دست پیدا کنند.

صادرات به اروپا و کشورهای تراز اول برای صادرکننده اعتباری می‌آورد که باعث می‌شود سایر خریداران عمده هم تمایل داشته باشند با صادرکننده وارد مذاکره و درخواست همکاری دهند.

صادرات به اروپا سخت نیست اما نیاز به رعایت الزامات و البته استفاده از ابزارهای نوین بازاریابی است. متأسفانه بسیاری از صادرکنندگان به دنبال الزامات نیستند و تنها می‌گویند صادرات به اروپا سخت است. درصورتی‌که خیلی از محصولات باکیفیت ایرانی کاملاً شایسته صادرات به اروپاست.

وقتی با خریدار و واردکننده بخصوص خریدار اروپایی وارد مذاکره می‌شوید سعی کنید در تجارت صداقت داشته باشید و کیفیتی که توافق کرده‌اید، تحویل دهید و به زمان‌های مقرر و توافق شده پایبند باشید.

فرهنگ تجارت در اروپا این است که اگر بتوانید در وعده‌های خود صادق باشید اروپایی‌ها به‌راحتی شما را کنار نخواهند گذاشت و اساس یک تجارت طولانی و سودآور شکل خواهد گرفت.

بازار روسیه هم بازار بسیار پررونق و پرمصرف گل‌وگیاه است که برای تصاحب بخشی از بازار این کشور نیاز به بازاریابی دارد و علی‌رغم پتانسیل بالا به دلیل بازاریابی ضعیف، مشکلات بسته‌بندی و غیره نتوانسته‌ایم بازار خوبی در این کشور داشته باشیم.

تقریباً ۴ درصد کل واردات گل‌وگیاه جهان توسط کشور روسیه است و این کشور تقریباً بیش از ۷۵ درصد نیازش را از کشورهای اروپایی و حدود ۱۷ درصد را از کشورهای دوردست مثل اکوادور، کلمبیا و استرالیا تأمین می‌کند.

به‌علاوه مشتریان خارجی ثابت و جدیدی برای گل لاله ایران در بازارهای جهانی وجود دارد و مصرف این گل زیبا و ماندگار در جهان رو به افزایش است و روسیه می‌تواند بازار خوبی برای صادرات این گل باشد.

نقش بسته‌بندی در صادرات گل و گیاهان زینتی

در بسته‌بندی و ارائه کالا به بازار باید به سلیقه و ذائقه بازار هدف توجه داشت. کیفیت محصول در بسته‌بندی مناسب از مهم‌ترین خواسته مشتریان گل‌وگیاه است. همان اندازه که گل محصول زیبا و با لطافت است بسته‌بندی هم باید این پیام را به خریدار منتقل کند.

ازآنجایی‌که گل ها به‌راحتی پژمرده می‌شوند، کیفیت آن باید به نحوی باشد تا در زمان عرضه، بازار پسندی خود را حفظ کرده باشند، حفظ شادابی و تازگی گل ها از برداشت تا زمان عرضه در بازارهای هدف ضروری است و بخش زیادی از این وظیفه به دوش بسته‌بندی است. بسته‌بندی گل ضمن حفظ کیفیت گل باید جنبه احساسی، لطافت و کیفیت را هم به مشتری منتقل کند.

در تجارت بین‌المللی برای تسهیل جابه‌جایی و حمل‌ونقل، کالا پالت بندی شده و اغلب توسط کانتینر فلزی ۲۰ یا ۴۰ فوت یا کامیون‌های ترانزیتی انجام می‌شود و می‌تواند تعداد زیادی پالت را جابه‌جا کند. در انواع حمل‌ونقل این کانتینرها به‌راحتی با کشتی، قطار و کامیون حمل و جابه‌جا می‌شوند. حرارت و گازهای اتمسفری در این کانتینرها قابل‌کنترل‌اند.

نقش تحقیقات بازار و بازاریابی نوین در موفقیت صادرات گل و گیاه

عمده مقاصد صادراتی گل‌وگیاه ایرانی کشورهای عراق، ویتنام، ازبکستان، هند، ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، تایلند، قطر و امارات است اما قطعاً بازارهای محدود و سطح پایین نمی‌تواند هدف نهایی صادرات این محصول باارزش باشند.

گل‌های زینتی کشورمان بعضاً در جهان بی‌نظیر است اما به دلیل ضعف بازاریابی و الزامات بسته‌بندی به آنچه شایسته صنعت گل‌وگیاه کشور بوده است، نرسیده‌ایم!

مهارت های بازاریابی و صادراتی از مهم‌ترین اصول موفقیت صادرات است کاری که سایر کشورها مدت‌ها قبل شروع کرده‌اند و در صادرات موفق شده‌اند اما تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی هنوز در ابتدای راه هستند و باید هر چه زودتر این مسیر را شروع کنند!

⚡ هلند این کشور کوچک که از برخی استان‌های ایران هم کوچک‌تر است حدود ۴۲ درصد صادرات گل جهان را دارد و توانسته است از پتانسیل‌های آب‌وهوایی خود استفاده کند و سالانه میلیاردها دلار برای تولیدکننده و صادرکننده این کشور ارزآوری داشته باشد.

⚡ اگر نگاهی به طبیعت این سرزمین از استان‌های شمالی تا کوهپایه‌های بی‌نظیر زاگرس و دماوند بیندازیم متوجه می‌شویم از این نعمت خدادادی بخصوص در صنعت گل‌وگیاه به اندازه کافی استفاده نکرده‌ایم و فرصت‌های زیادی را از دست داده‌ایم!

صادرکنندگان و تولیدکنندگان باید خود را از قیدوبند صادرات غیراستاندارد و غیرحرفه‌ای و بخصوص صادرات به کشورهای همسایه رها کنند و برای صادرات به کشورهایی با وضعیت اقتصادی بهتر که حاضرند در مقابل کالای باکیفیت پول بیشتری پرداخت کنند برنامه‌ریزی کنند.

ورود به بازارهای جدید قرار نیست در عرض یک سال و یکباره اتفاق بیفتد بلکه هر تغییری نیاز به زمان دارد. هر تولیدکننده یا صادرکننده اگر بتواند با هدف‌گذاری مثلاً ۲۰ درصدی برای ورد به بازار سایر کشورها برنامه‌ریزی کند بعد از مدتی خواهد توانست در این بازارها مشتری داشته باشد و چه‌بسا سودی که از صادرات مثلاً ۲۰ درصد محصول به کشورهای مرفه‌تر عایدش خواهد شد با سود ۸۰ درصدی صادرات به کشورهای ضعیف‌تر برابری کند.

⚡ ایرانی‌ها بیشتر واردکننده بوده‌اند و شاید تجارب و مهارت‌های خوبی در واردات داشته‌اند اما هرگز یک کشور صادراتی موفق نبوده‌ایم و بخشی از آن به ضعف مهارت‌های صادراتی صادرکنندگان بر می گردد. حتی کسانی که سال‌ها در تجارت و صادرات کار کرده اند! نیاز به مشاوره و تقویت مهارت های صادراتی دارند تا در صادرات موفق تر عمل کنند!