صادرات فرش دستباف، فرصت ها و بازارهای جدید پیش رو

چرا صادرات فرش دستباف ایرانی

✍ در این متن سعی داریم شما را با صادرات فرش دستباف ، اصول بازاریابی و بازارهای نوظهور صادراتی آن آشنا کنیم.

آمریکایی‌ها، ژاپنی‌ها و آلمانی‌ها طرف‌داران پروپاقرص فرش دستباف ابریشمی ایران‌اند. بیشترین سهم خرید فرش دستباف ایرانی را کشورهای اروپایی و آسیایی به خود اختصاص داده‌اند. مهمترین کشورهای وارکننده فرش دستباف ایران  ژاپن، آلمان، سوییس، فرانسه، امارات، لبنان، ایتالیا، پاکستان، قطر، نروژ و اسپانیا هستند.

ایرانیان از گذشته‌های دور در بافت فرش تبحر خاصی داشته‌اند. بافت فرش یک هنر سخت و پیچیده است و زمانی که به فرش نگاه می‌شود توان و ذوق هنرمند در تک‌تک تاروپود فرش احساس می‌شود. فرش دستباف ایرانی به دلیل استحکام و طرح و نقش ظریف و بی‌نظیرش به‌عنوان محصول لوکس در بازارهای داخلی و بین‌المللی شناخته می‌شود.

⚡ فرش دستباف در شهرهای تبریز، کاشان، مشهد، قم، کرمان، یزد، اصفهان و البته تک‌تک نقاط ایران هنر فرش‌بافی هر یک به سبک، طرح و نقش خاص اجرا می‌شود و باعث شده‌اند فرش ایرانی به‌عنوان برند در جهان مطرح باشد.

روندها و فرصت های جدید صادرات فرش دستباف:

تقاضا فرش و قالیچه در جهان اکثراً برای فضاهای مسکونی و پس از آن صنایع تجاری و هتلداری است. در کشورهای اسلامی علاقه زیادی به استفاده و نوسازی فرش مساجد است که می‌تواند هدف صادراتی خوبی برای شرکت‌ها باشند.

عمده تقاضای فرش و موکت جهان به دلیل مقاومت در برابر لغزش، عایق حرارتی کف و زیبایی است و حتی از فرش در مناطق سردسیر و برفی، در جلوگیری از سردی بیش از حد کف و به‌عنوان عایق دیوارها هم استفاده می‌شود.

در دهه‌های اخیر، تقاضا فرش و موکت در اقتصادهای توسعه‌یافته افزایش پیدا کرده است و مصرف‌کنندگان این کشورها و اقتصادهای نوظهور حاضرند پول بیشتری برای زیبایی خانه یا فضاهای اداری هزینه کنند.

دلیل افزایش تقاضای فرش در جهان نه فقط به‌خاطر کف پوشش بودن فرش است بلکه تایر در دکوراسیون و زیبایی است که موردتوجه خریداران بیشتری از سراسر دنیا قرار گرفته است. همچنین در بسیاری فرهنگ‌ها مردم به بازسازی و نوسازی محل زندگی خود روی آورده‌اند و می‌خواهند فرش‌های قدیمی خود را با کف‌پوش‌های کهنه تعویض کنند.

فرهنگ نوسازی، افزایش شهرنشینی و علاقه مصرف‌کنندگان به دکوراسیون داخلی محرک‌های اصلی رشد بازار فرش و قالی در جهان است و پاسخ بازار به این تقاضا، رقابت‌پذیری، افزایش ظرفیت واحدهای تولیدی، کاهش زمان تحویل به مشتری، استانداردسازی و توجه به سلیقه مشتری بوده است.

اندازه بازار فرش در سال ۲۰۱۸ نزدیک به ۶۰ میلیارد دلار ارزش‌گذاری شده بود و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۶ به ۷۴ میلیارد دلار برسد و همچنان بخش مسکونی که تاکنون بیشترین تقاضا را داشته است، پیشتاز تقاضای جهانی فرش خواهد بود.

✍قالی دست‌باف ایرانی به ۸۰ تا ۱۰۰ کشور جهان صادر می‌شود، زیبایی بیشت از حد فرش ایرانی باعث شده است این هنر بی‌نظیر در تمام دنیا طرف‌دار داشته باشد.

از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده قیمت فرش تراکم فرش است که هر چه بیشتر باشد کیفیت فرش هم بالاتر است. در فرش‌های ابریشمی، نخ ابریشم تأثیر مستقیم روی قیمت فرش دارد زیرا به دلیل نازکی نخ ابریشم، بافنده باید به‌سختی از آن استفاده کند و به دلیل نازکی نخ فرش دیرتر بافته می‌شود و به نخ بیشتری هم نیاز است و خود نخ ابریشم هم بسیار گران‌قیمت است در نتیجه قالی با نخ ابریشم از نظر قیمت بالا است.

آمریکایی‌ها، ژاپنی‌ها و آلمانی‌ها طرف‌داران پروپاقرص فرش دستباف ابریشمی ایران‌اند. بیشترین سهم خرید فرش دستباف ایرانی را کشورهای اروپایی و آسیایی به خود اختصاص داده‌اند. مهمترین کشورهای وارکننده فرش دستبافت ایران ژاپن، آلمان، سوییس، فرانسه، امارات، لبنان، ایتالیا، پاکستان، قطر، نروژ و اسپانیا هستند.

چین، روسیه، آفریقای جنوبی و برخی کشورهای آمریکای لاتین هم از بازارهای جدید فرش دستباف ایران‌اند.

⚡ ایالات متحده، آلمان انگلستان، سویس، ایتالیا، فرانسه، چین، امارات و استرالیا از مهم‌ترین واردکنندگان فرش دستباف جهان‌اند.

مهم‌ترین رقبای ایران در فرش دستبافت ایران کشورهای هند، ترکیه، پاکستان، نپال و چین هستند و البته کشور ترکیه رقیب ضعیف‌تری برای فرش دستباف ایرانی نسبت به کشور هند است. تغییر سبک زندگی روستایی در ترکیه، تعداد بافندگان را کاهش داده است و صادرکنندگان ایرانی باید کشورهای هند، پاکستان و نپال را جدی‌تر بگیرند.

دستمزد پایین، قیمت تمام شده فرش دستباف این کشورها را کاهش می‌دهد. مثلاً هندی‌ها کارگاه‌های نسبتاً بزرگی دارند که خیال خریدار را از نظر تیراژ راحت کرده است و هندی‌ها را در تحویل به‌موقع و تیراژ بالا مستعد می‌بینند.

البته هندی‌ها با اینکه در طرح و نقش هرگز خلاقیت طراح‌های ایرانی را ندارند اما به سلیقه مشتری اهمیت می‌دهند و مطابق خواست و سلیقه مشتری فرش را تولید می‌کنند. در حالی که ایرانی‌ها در طرح، نقش و رنگ فرش، تا حدودی تعصب دارند و بیشتر بر اساس تجربیات گذشته بازار و طرح‌های قدیمی فرش را تولید می‌کنند.

وقتی در کشورها نسل عوض می‌شود سلایق هم عوض می‌شود و بازرگان ایرانی نباید تصور کند فرشی که مثلاً ۲۰ سال در کشوری مشتری داشت همان طرح و رنگ هنوز هم در آن بازار متقاضی دارد.

صادرکنندگان و تولیدکنندگان فرش نباید رقبا را در بازارهای جهانی دست‌کم بگیرند اما اقدامات سازنده و به‌موقع جایگاه فرش ایرانی را به بازارها برمی‌گرداند. نه تمام کشور بلکه هر استان ایران به‌اندازه کشور هند خلاقیت، اصالت، هنر و تجربه بافت فرش را در خود دارد.

تردیدی نیست که چین یکی از تولیدکنندگان فرش دستباف دنیاست و دست‌بافت‌های تولیدی این کشور در قیاس با تولیدات ایرانی بهای ارزان‌تری دارند اما بی‌گمان کپی کاری چینی‌ها در تولید فرش وجود داشته و برخی از طرح‌ها و نقوش ایرانی از سوی تولیدکنندگان چینی تقلید شده است.

⚡آمارهای تجارت جهانی فرش دستباف نشان می‌دهد کشور چین در سال‌های اخیر در حال خروج از گردونه تولیدکنندگان اصلی است و در حال تبدیل‌شدن به یکی از واردکنندگان فرش دستبافت است و صادرکننده ایرانی باید به چین نه به یک رقیب بلکه باید به‌عنوان یک بازار جذاب نگاه کند.

• واقعیت این است که به‌تدریج قشر ثروتمندی چند صد میلیونی در چین شکل‌گرفته‌اند که این جمعیت معادل چند کشور است. این قشر ثروتمند عطش و ولع زیادی در خرید کالای لوکس و درجه یک دارند و قطعاً صنایع‌دستی ایرانی بخصوص فرش ایرانی می‌تواند انتخاب خوبی برای آنها باشد.

تجار و صادرکنندگان فرش باید از این فرصت استفاده کنند و با بازاریابی صحیح و هوشمندانه به معرفی فرش ایرانی بپردازند و با فروش فرش اصیل و باکیفیت از این بازار جذاب سهم بگیرند.

امارات، کویت، قطر و لبنان در غرب آسیا و ژاپن در شرق آسیا، آمریکا در آمریکای شمالی، آلمان، ایتالیا، فرانسه، سوئیس، دانمارک و نروژ در اروپا از بازارهای سنتی فرش دستباف ایران‌اند و جالب‌تر اینکه کشورهای اروپایی تمایل زیادی به استفاده از فرش‌های دستباف ایرانی حتی فرش‌های دستباف دست‌دوم دارند!

• اروپا تقریباً دو سوم واردات فرش دستباف را از کشورهای درحال‌توسعه تأمین می‌کند که آن را به بازار جذاب عرضه‌کنندگان فرش دستباف تبدیل کرده است.

در این بازار می‌توان با استفاده از تکنیک‌ها و طرح‌های سنتی و احتمالاً با پیچش‌های امروزی‌تر، داستانی به محصولات اضافه کرد. ازآنجایی‌که سفارشی‌سازی و ایجاد حس مشترک اهمیت زیادی پیدا کرده است، ارائه این امکان شما را به‌عنوان تأمین‌کننده، جذاب‌تر می‌کند.

در بازار اروپا فرش‌های دستباف در طرح‌ها، سبک‌ها و نقش‌های متنوع، چه سنتی و چه معاصر، عرضه می‌شوند و می‌توانند رنگارنگ یا ساده باشند تا با سلیقه شخصی مصرف‌کنندگان مطابقت داشته باشند.

در اروپا بیشتر فرش‌های دستباف برای زیباتر کردن فضای خانه خریداری می‌شوند و اروپائی‌ها تزئینی بودن را مهم‌ترین شاخصه فرش می‌دانند و باتوجه‌به اینکه روی آنها راه می‌روند، فرش باید بادوام باشند. تابلو فرش‌ها که در تزئین دیوار استفاده می‌شود، بخش کمی از بازار را تشکیل می‌دهند.

طرح‌های قومی که اغلب توسط همان مردمان برای قرن‌ها تولید می‌شوند. در اروپا به‌عنوان «هنر کف» دیده می‌شوند. برخی تولیدکنندگان با آزمایش طرح‌های سنتی و بازسازی آن‌ها به روش‌های معاصر یا غربی، از جمله بازی با رنگ‌ها، این تکنیک را برای بازار اروپا اجرا می‌کنند.

صادرات فرش دستباف ایرانی:

تعصب بی جا روی طرحی که ۲۰ سال یا حتی بیشتر از عمر آن می‌گذرد و خلاقیتی هم در آن به خرج نمی‌دهیم صرفاً به این دلیل که یک بار خوب جواب داده است دلیل خوبی بر اصرار و تکرار آن طرح نیست. در بسیاری از بازارهای جهانی، فرش‌های بی گره هندی و چینی که به‌مراتب کیفیتی پایین‌تر از فرش‌های ایرانی دارد، به مدد نوآوری در طرح، رنگ و تزئینی بودن آن، بازارهای جهانی فرش را اشباع می‌کنند.

البته نباید فراموش کرد آنچه قالی ایران را از سایر کشورهای جهان متمایز و ممتاز می‌سازد اصالت طرح‌ها، نقشه‌های تاریخی و سنتی آن است و می‌توان با حفظ نقشه‌ها و طرح‌های سنتی‌مان که قالی ما را از دیگر کشورها متمایز می‌کند نوآوری کنیم زیرا اکثر مشتری‌ها می‌خواهند قالی با مبلمان مدرنشان هارمونی داشته باشد.

ظرافت بافت در بازار اروپا جنبه کلیدی است. هرچه نخ ها ریزتر باشند کیفیت و قیمت بالاتری دارند. فرش باید نسبتاً منظم، صاف و مستقیم روی زمین قرار بگیرد. نباید به طور غیرطبیعی براق یا بیش از حد روشن، خشن و رنگ‌ها محو باشند یا وارد فضاهای دیگر شوند (اصطلاحاً رنگ‌ها نباید خون‌ریزی کنند).

تجارت فرش برای هر بازار اصول و راه روش خود را دارد و نباید فکر کنیم فرشی که آلمانی‌ها می‌پسندند مناسب بازار کشورهای عربی مثل قطر هم هست.

یا مثلاً بازار ژاپن پتانسیل خوبی برای گسترش صادرات فرش ایرانی به‌ویژه فرش‌های ابریشمی است و فرشی که مناسب بازار روسیه است به‌هیچ‌وجه مناسب بازار ژاپن نیست! حتی سلایق و فرهنگ خرید فرش در بازار در کشورهای مختلف اروپا شبیه هم نیست و باید وارد جزئیات شد.

بازرگان، صادرکننده و هنرمند ایرانی باید متناسب بازار هر کشوری از طرح، نقش و رنگ جدید در بافت فرش استفاده کند تا بیشترین نتیجه را بگیرد. فقدان تنوع در طرح و نقش بافت برخی استان‌ها مثل بافت استان اصفهان و برخی دیگر به‌عنوان مانع توسعۀ بازار و حتی پست رفت های بازار صادراتی فرش است.

وظیفه بافنده و هنرمند پیشنهاد طرح، نقش و ترکیب‌های جدید به صادرکننده است اما وظیفه مهم‌تر به عهده تاجر و صادرکننده است تا با تحقیقات، مطالعه و سنجش بازار هدف، طرح و نقش متناسب با آن بازار را به بافنده دهد تا خروجی بافت هنرمند تا حد ممکن متناسب با سلیقه خریداران باشد.

موضوع دوم این است که در برخی کشورهای پیشرفته نیازهای جدیدی به وجود آمده است که صنعت فرش می‌تواند پاسخگوی نیاز آنها باشد.

مثلاً در برخی کشورها که استفاده از کوسن در مبلمان بیش از سایر کشورهاست تمایل به استفاده از پوشش‌های فرش دستباف در کوسن‌های خود دارند و می‌تواند تجارت جدیدی باشد که صادرکنندگان ایرانی به آن ورود کنند.

اعتبار فرش دستباف ایرانی در جهان:

برند فرش ایرانی در بازار جایگاه دارد و این اعتبار را مدیون زحمات هنرمندان ایرانی از قرن‌ها پیش تا به امروز هستیم. این اعتماد و اعتبار یک‌شبه به دست نیامده است که بخواهیم یک‌شبه آن را از دست بدهیم!

عرضه‌کننده و صادرکننده فرش ایرانی بخصوص در بازارهای جدید خودش چند قدم از سایر صادرکنندگان دیگر کشورها جلوست و نیازی نیست بگوید فرش ایرانی چه هست و چه نیست.

صادرکنندگان ایرانی با کمی هوشمندی به‌راحتی خواهند توانست رقبایی مثل هند، پاکستان، نپال و ترکیه را کنار بزنند. رقبای ما در فرش قوی نیستند این ما هستیم که خود را ضعیف نشان داده‌ایم و باعث شده‌ایم کشورهایی که بافندگان آنها در حد شاگردی استادان بافنده‌های ایرانی هم نبوده‌اند در بازارهای صادراتی فرش خودنمائی کنند.

بی‌توجهی به اصول و مبانی تجارت که در برگیرنده تولید آن هم هست مزیت‌های رقابتی فرش ایران در بازارها حتی بازارهای سنتی‌مان دچار مخاطرات جدی شده است.

در محیط رقابتی فرش دستباف که خودمان هم در ایجاد آن نقش داشته‌ایم باید به دنبال انطباق سریع و اثربخش و پیروی نیاز و سلیقه مشتریان باشیم.

⚡ رودخانه مسیر خود را عوض نمی‌کند شنا کردن در مسیر آب را باید فرا گرفت. در این مسیر نقش مهارت های صادراتی هم کمک زیادی به صادرات موفق فرش دستباف ایرانی حتی برای صادرکنندگان قدیمی خواهد بود!

⚡ در این بین بد نیست بازاری مثل بازار فرش آلمان را احیا کنیم بازری که سالهاست در اختیار تاجر فرش ایرانی بوده است.

نکات بازاریابی صادرات فرش دستباف

1. در هر صادراتی بخصوص صادرات فرش دستباف با بازارشناسی آغاز شود و از صادرات تصادفی و بدون برنامه خودداری شود. دیدگاه صادرکننده باید نسبت به ابزارهای نوین بازاریابی تغییر کند و به این باور برسد همان‌طور که این ابزارها در بازار داخل نوع بازاریابی و فروش را دچار تغییرات اساسی کرد. چنین ابزارهایی می‌تواند در بازارهای صادراتی هم بسیار مفید باشند.
2. تحقیقات بازار و کشف سلایق مشتری در طرح، رنگ و اندازه فرش‌های صادراتی به تولیدکنندگان و بافندگان منتقل شود و صادرکننده صرفاً به دنبال خرید فرش از بافنده نباشد تا بخواهد برای آن بازاریابی کند.
3. از طرحان دکوراسیون داخلی بخواهید فرش‌ها نفیس ایرانی را در طراح دکوراسیون‌ها لحاظ کنند. این کار به‌شدت روی کشورهای لوکس نشین مثل مردم امریکا یا قشر ثروتمند چین جواب می‌دهد. اشراف گراها سعی می‌کنند هر چیزی را در منازل خویش ست کنند که در خرید فرش هم دقیقاً به این مسئله دقت دارند و فرش‌هایی را می‌پسندند که متراژ مناسب با منزل و با سایر وسایل زندگی‌شان تناسب داشته باشد.
4. تا جایی که امکان دارد، کارگاه‌های فرش ادغام شوند. کارگاه‌های بزرگ و ادغام شده تضمین بهتری به خریدار خارجی در تأمین تیراژها بالا و تحویل به‌موقع می‌دهد.
5. تولیدکنندگان برای تولید بهتر زیر نظر هنرمندان باسابقه و حرفه‌ای و با هدف تولید صادراتی آموزش ببینند.
6. تولیدکنندگان از طراحان بخواهند تا طرح‌های خلاقانه و نو پیشنهاد دهند و ذهنشان را اسیر طرح و رنگ‌های قدیمی نکنند.
7. نگاه یک‌سویه و جزئی‌نگر به صادرات فرش نداشته باشیم. البته خوب است که مسائل و مشکلات صادرات فرش را دسته‌بندی کنیم و یک‌به‌یک آنها را حل کنیم ولی با حل یک مسئله از سایر عوامل غفلت نکنیم. مثلاً با تمرکز روی کیفیت از بازاریابی غفلت کنیم. یا با تمرکز روی بازاریابی از نیروی انسانی غافل نشویم!
8. صادرکنندگان باید قدر نیروی انسانی باقی‌مانده صنعت فرش را بدانند و باعث نشوند هنرمندان باقی‌مانده از گردونه خارج شوند. آسیب نیروی انسانی اولین صدمات را به صادرکننده وارد می‌کند.
9. فاصله تولیدکنندگان و فروشندگان با حذف واسطه‌های غیرضروری کم شود. مگر صنعت فرش دستباف چقدر توان برایش باقی‌مانده است که چندین واسطه بخواهند از آن کسب درآمد کنند. صادرکنندگان باید با مدیر کارگاه‌های فرش یا مستقیم با بافنده در ارتباط باشند تا با حذف واسطه‌ها صادرات توجیه بیشتری داشته باشد و از طرفی سود بیشتری به تولیدکننده برسد.
10. برای بازارهای اروپا، ژاپن، آمریکا کشورهای عربی شاخص‌های کیفیت را تعریف کنیم و به آنها اولویت بیشتری دهیم. مثلاً اروپائی‌ها کیفیت را بیشتر در چه می‌بینند و روی آن‌ها تمرکز بیشتری کنیم.
11. توجه به بسته‌بندی فرش موضوع بسیار مهمی است! کمربندکشی و قراردادن در کاورهای شیک، دادن اطلاعات کافی روی بسته و استفاده از برچسب‌های شیک و بین‌المللی می‌تواند در فروش صادراتی فرش کمک زیادی کند.
12. روش‌های نادرست تولید مانند بی‌گره بافی، جفتی بافی، استفاده از پودهای ضخیم برای بالا آمدن قالی به اعتبار صادرات ضرر می‌زند. تقلب بخصوص برای بازارهای اروپا، ژاپن و کشورهای توسعه‌یافته برند فرش ایرانی به‌شدت زیر سؤال می‌برد و صادرات ما را یکبار مصرف می‌کند.
13. در انتها و مهمتر از همه، باید قبول کنیم که اکثر صادرکنندگان ایرانی مهارت های صادراتی منجمله مهارت های بازاریابی و ارتباطی ضعیفی دارند و برای موفقیت نیاز به تقویت چنین مهارت هایی در خود دارند! استفاده از این مهارت ها می تواند باعث تمایز صادرکنندگان و موفقیت در صادرات شود!